تعزیه و تعزیه خوانان – شبیه خوانی و شبیه سازی در دزفول و حومه

تعزیه و تعزیه خوانان

شبیه خوانی و شبیه سازی

شبیه خوانی از دیگر مراسم محرم در دزفول است. در این مراسم عده ای بازیگر در نقش‌های مختلف، شخصیت‌های مهم تاریخ کربلا را به نمایش می‌گذاشتند. تمامی متن به صورت شعر با لحن و آهنگ خاص و بعضاً همراه با نوحه خوانده می‌شود. این شخصیت‌های مهم تاریخ در صبح تاسوعا با گهواره‌ای از علی اصغر در کنار عزاداران حرکت می‌کنند و مردم نذر خود را به گهواره علی اصغر نذری می‌دهند مرثیه می‌خوانند و مردم هم به عنوان اینکه آنها شخصیت واقعی هستند یا نفرین می‌کنند یا دعا می‌خوانند.

گروهی از روضه‌خوان‌ها برای نمایش وقایع کربلا آماده بودند، که ایشان را «شبی دِرار» می‌‏گفتند. «شبی» در ایام سال معمول بود؛ با لباس‌ها یا عمامه و قبای سبز و شمشیری بر کمر برای اهل‌الله و کلاهخود و زره و پیراهن و شلوارک قرمز و شمشیری هم برای طاغوتیان و گفتگوی همه با اشعار بود که غالباً از روی نوشته می‌‏خواندند.

اخیراً در ماه محرم نمایش نعش‌های شهدا و حجله حضرت قاسم(ع) معمول شده بود‏. حجله قاسم مانند شیدانه کوچکی بود، با پوشش سبز و پولک‌دار به عنوان حجله عروس. چند طبق‌کش که طبق‌های شیرینی و کاسه حنا به عنوان جهیزیه با روپوش‌های سبز نازکی داشتند، با خواندن اشعاری سوزناک به طرف محل‌ روضه‌خوانی حرکت می‌کردند.

نعش‌های معرکه شبیه را با پنبه می‌‏ساختند و گل‌های قرمز به عنوان خون در آن‌ها می‌گذاشتند. چند پیکان تیر فرو رفته در آن‌ نعش‌های گلو‌ بریده و خونین، سرهای روی نیزه‌ (که از پنبه یا گچ درست می‌‏کردند و نقاش آن‌ها را نقش می‏‌کرد) و گروه اسیران که مردهایی در لباس زن بودند که سواره با خواندن اشعار مناسب پیش می‌رفتند؛ صحنه‌های این نمایش بود.

در شبیه، یک نفر سواره در لباس حضرت عباس(ع) بود که دست‌های او را زیر لباس پنهان کرده بودند و دو دست بریده از بازو (از پنبه خونین) برای او گذاشته بودند که با شیون بانوان، منظره مهیجی داشت. شبیه حضرت عباس(ع) که دارای کلاهخود، زره، ساعدبند، زانوبند، شمشیر و سپر بود سوار بر اسب فقط روز عاشورا جنگی نمایش می‌‏داد.

روز عاشورا حوضی از چوب و حلبی پر از آب می‌ساختند؛ موکلین آب، نیزه به دست و با لباس رزم اطراف آن می‌ایستادند. شبیه عباس(ع) از فاصله پانصدمتری در حالی‌که سوار بر اسب تیزرو بود و نیزه‌داری دونده با منگوله ‌‏ای بر روی نیزه، در جلو اسب او به همان سرعت می‌‏دوید. خود را که به حوض می‌رساند، پیاده می‌‏شد. بعد از زد و خورد با موکلین آب، مشک کوچکی را پر می‏‌کرد و به دوش می‏‌کشید و برمی‌‏گشت. عباسِ جنگی، عصر تاسوعا هم بیرون می‏‌آمد و زنان، کودکان خود را برای تبرک در آغوش او می‌گذاشتند. طرفین مسیر حرکت او، همه اسب‌های عزادار عاشورا صف می‌کشیدند و شعار می‌‏دادند.

شبیه‌سازی و تعزیه در آبادی و حاشیه خلف حیدر دزفول:

یک شبیه استثنایی در چهار فرسخی دزفول برگزار می‌شد. شیخی عرب به نام حیدر و بعد پسر او به نام خلف (واقع در آبادی خلف) از همه واردین خود و قبیله‌‏اش پذیرایی می‏‌کرد. چند سوار با لباس عربی و اسلحه، به عنوان ابن‌سعد و اصحاب او و شمر و امثال آن‌ها را مجهز می‏‌کرد. همچنین امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) و حضرت علی‌ اکبر(ع) و چند تن از اصحاب را با لباس مناسب؛ و اسراء را با شتران و موکلان و چند خیمه نمایش می‌دادند. روز عاشورا کارگردان صحنه خودشان بودند، که تقریباً نمایش روز عاشورا را به صورت کامل حتی آتش زدن خیمه‏‌ها و سوار کردن اسیران در آخر آن برگزار می‌کردند.

* بازیگران تعزیه سرایی و تعزیه خوانهای سنتی دزفول:

(حاج سیدمجید احدزاده”داعی” – ملا عبده احمدیان – ملا کاظم بادلان – ملا مرتضی بادلان – حاج محمود بشیری نیا – رضا بهمنی راد – ملا حسین پینه دوز – حاج ملا عبدالحسین جهانیان(کله پز) – حاج مجید جهانیان  – ملا عبدالحسین حزین – حاج عبدالرضا حزین – هادی حزین – حاج محمدرضا حسین زاده”شیسه بُر” – … ذاکر – ملا بره خرازی – ملا طاهر خرازی – امیر خوشکام – ملا عبدالحسین خمیدی”خمدی” – ملا حاج مجید دلشاد – ملا عبدالکریم ذاکر قرآن – محمدعلی رجب گاومیشی – حسین رضاگلکار – ملا اتابک زاهدی – ملا چوپان زاهدی – ملا طاهر زاهدی – ملا سلطانعلی زاهدی – ملا محمدجواد طاعتی – عبدالعلی عباسی مقبل(پدر شهید حبیب عباسی مقبل) – عبداله عبدی(نابینا) – ملا مجید گلشن – ملا عبدالحسین مخل”خادم امام” – ملا مرتضی ملکی”میرمحمدعلی” – ملا محمدتقی ناهیدی – ملا شکری ناهیدی – عبدالمحمد نعناکار – حاج غلامعلی وزیری – حسین وزیری – حاج حسین بوسف قنبری – علی اکبر یوسف قنبری)

* شاعران تعزیه سنتی:

(محمدرضا احسانی نسب – ملا مرتضی بادلان – سید هبت الله سالم دزفولی – حاج عیدی صابرزاده(عیدی گربه) – غلام عرفانیان”گاوکش”)

گروه نمایشی(تعزیه شام غریبان) مسجد امام حسین شمالی دزفول در دوران دفاع مقدس:

کریم آرمات – غلامعباس حاجیوند – سیدحبیب حبیب پور – شهید سیدمصطفی حبیب پور – علیرضا زاده درویش – شهید سید هبت الله فرج الهی – محمد کایدخورده – عبدالرضا مطهری نسب(آقاخورده) – غلامرضا هدایت پناه – عبدالنبی هکوکی – مرتضی همایون نسب و تعدادی از نونهالان مسجد در نقش اجساد معرکه در تعزیه

* گروه تعزیه هدی :

حاج عبدالمحمد نعناکار(مسئول و کارگردان) – میثم بیدلی – میلاد زاهد- مصطفی شادور – سیدعزیزالله قلندری

منبع: وب سایت چمدان آبی (محمدحسین دُرچین)