مسجد ملاحاجی دزفول

مسجد ملا حاجی – دزفول(با قدمتی 700 ساله)

 

دزفول در استان خوزستان به شهر مساجد تاریخی شهرت دارد یکی از این مساجد مسجد ملا حاجی واقع در محله مقدمیان و در بافت تاریخی دزفول میباشد.

 

مسجد «ملاحاجی»؛ آرامگاه ۷ تن از علمای شیعه در دزفول

مسجد «ملاحاجی» از مساجد قدیمی دزفول بعد از مسجد جامع و مسجد لب‌خندق این شهرستان است؛ متأسفانه دیوارهای حیاط این مسجد به‌دلیل فرسودگی و نبود توجه ترک‌های بزرگی برداشته و هر لحظه امکان تخریب آن وجود دارد. آنچه به این مسجد اهمیت ویژه می‌بخشد علمای مدفون در این مسجد هستند؛ در این مسجد علمای بزرگی به خاک سپرده شده‌اند که معروف‌ترین آنها مرحوم سیدحسین بزرگ از شاگردان مبرز خاتم‌الفقهاء شیخ انصاری و مرحوم ضیائی دزفولی فقیه و شاعر اهل بیت(ع) است.

مسجد «ملاحاجی» در محله لوریان دزفول و پشت آستانه متبرکه سبزقبا قرار دارد. این مسجد دارای معماری ویژه‌ای است که متشکل از یک سالن در همکف و سالن دیگری که در زیر زمین واقع است و به آن شوادون می‌گویند؛ سالن همکف در زمستان و شبستان در تابستان استفاده می‌شد.

مسجد ملاحاجی، مانند دیگر مساجد قدیمی دارای غریبخانه است، غریبخانه حکم مسجد را نداشته و برای مسافرین و در راه ماندگان مورد استفاده قرار می‌گرفت. این مسجد دارای سه محراب بود که دو محراب در سالن‌های طبقاتی و یک محراب در غریب‌خانه است. متأسفانه دیوارهای حیاط  این مسجد به دلیل فرسودگی و عدم توجه ترک‌های بزرگی برداشته و هر لحظه امکان تخریب آن وجود دارد.

در فضای بیرونی مسجد «ملاحاجی» دو کتیبه به چشم می‌خورد که روی یکی از آنها سال ۱۲۹۲ هجری قمری و در کتیبه دوم سال ۱۳۴۹ هجری قمری نقش شده است که سال احداث مسجد و مرمت آن را نشان می‌دهند.

به گفته سیدحسام‌الدین علی نبوی از فعالان فرهنگی شهرستان در حوزه گردآوری آثار علما، مسجد «ملاحاجی» از دو قسمت تشکیل شده است، یک بخش مسجد قدیم است که اطلاع دقیقی از قدمت آن وجود ندارد و کتیبه‌ای آنجا دیده نشده است. قسمت دیگر مسجد بخشی است که بعد از انتقال پیکر علما به آن ساخته می‌شود. بخشی از ساختمان مسجد در سال ۱۲۹۲ هجری قمری توسط مرحوم حاج مصطفی صنیعی احداث شده و قسمت دوم در اسفندماه ۱۳۴۹ هجری قمری. به هر حال قدمت ساختمان جدید مسجد به ۱۴۸ سال گذشته باز می‌گردد.

وی اظهار کرد: حدود سال 1385 این مسجد توسط مرحوم حاج محمدرضا حاجی شرفی و استاد حاج محمدرضا آبروشن با پشتیبانی مرحوم حضرت آیت‌الله سید محمدی نبوی دزفولی مجدداً مرمت و تعمیر شد که متأسفانه در اثر بی‌توجهی مسجد به حالت فعلی درآمده است.

نبوی گفت: متأسفانه بعدها افرادی براساس تصمیمات احساسی نام مسجد را به «مقداد» تغییر دادند. آنچه به این مسجد اهمیت ویژه‌ای می‌بخشد علمای مدفون در این مسجد هستند. کسانی که اینجا مدفون هستند هفت تن از علمای دزفول هستند؛ آیت‌الله العظمی سیدحسین بزرگ، آیت‌الله سیدمحمدی بزرگ(فرزند سیدحسین)، آیت‌الله سیدمحمود شریعتی(فرزند آیت‌الله سیدمحمدی بزرگ)، مرحوم سیدمهدی طبیب(تنها داماد مرحوم سیدحسین)، مرحوم آقا سیدابوالقاسم احمدی، سیدابراهیم ‌بن سید عبدالمحمد بن سید عبدالکریم و ملا محمد رشید ضیائی دزفولی.

وی درباره ماجرای انتقال پیکر علما به این مسجد اظهار کرد: این علما قبلاً در خیابان فعلی امام خمینی دزفول که قبلاً حوزه علمیه آقا سید حسین بزرگ قرار داشت مدفون بودند. در دهه ۳۰ شمسی که قرار بود خیابان را احداث کنند، این حوزه و مقابر در مسیر احداث خیابان قرار می‌گیرند و علی‌رغم تلاش علماء حوزه و مقبره، تخریب شده و پیکرها به مسجد «ملاحاجی» منتقل می‌شوند. متأسفانه همان‌طور که شاهد هستید مسجد در اثر بی‌توجهی مسئولان در وضعیت مناسبی قرار ندارد. شکستگی، ترک‌خوردگی دیوارها و ریزش بخشی از دیوار مسجد که در حال حاضر به وسیله بنری پوشانده شده است قابل مشاهد ه است.(انتقال پیکرها به مسجد ملاحاجی در تاریخ 15 اسفند ماه سال 1338 هجری شمسی برابر با 21 رمضان المبارک صورت گرفت.)

نبوی بیان کرد: برخلاف تأکید مرحوم آیت‌الله سیدمحمدی نبوی در سال‌های گذشته بر قداست مسجد، علمای مدفون در آن، تعمیر و هزینه‌هایی که برای بازسازی آن صرف شد، مسجد در حال تخریب است. به دلیل بی‌توجهی یکی از همسایگان مسجد که خانه خود را تخریب می‌کرد و نخاله‌های ساختمانی را از داخل کوچه به درون شوادون مسجد که خود دارای محراب است سرازیر می‌کرد، قسمت بزرگی از مسجد دچار تخریب جدی شد. شاید کسی نداند شیخ مرتضی انصاری شاگردی به نام شیخ آقا حسین بزرگ دارد که وضعیت آرامگاه ایشان این است.

علمای مدفون در مسجد «ملاحاجی» و مقام علمی و معنوی آنها نشان می دهند، این مسجد روایت‌گر بخشی از تاریخ علمای تشیع در خوزستان است. اهالی دزفول زمانی که مجبور به نبش قبر این علما می‌شوند مشاهده می‌کنند که پیکر آنها پس از گذشت سال‌های زیادی سالم باقی مانده است. ادامه این مطلب معرفی علمای مدفون در این مسجد بر اساس کتاب «تاریخ علما و روحانیت در دزفول» علی راجی و «اجساد جاویدان» علی اکبر مهدی‌پور است.

 

مرحوم آقاسید حسین بزرگ دزفولی ابن سیدعبدالکریم(1256 ق – 1322 ق – مزار مسجد ملاحاجی)

یکی از این بزرگان «آقاسید حسین بزرگ» است که از اعاظم شیعه و افاضل شاگردان شیخ اعظم انصاری بودند. ایشان همدرس با مرحوم میرزای شیرازی بود و نقل شده است که مرحوم آقای صنیعی که یکی از متدینین منطقه اطراف مسجد است در سفری که با سید حسین بزرگ به عراق و نجف اشرف مشرف می‌شوند، در این سفر میرزای شیرازی از ایشان دیدار می‌کند. بعد از چند روز آقاسید حسین به دیدار مرحوم آیت‌الله العظمی میرزا شیرازی می‌روند، مرحوم میرزای شیرازی وقتی می‌بینند آقا سیدحسین به دیدن ایشان آمده‌اند، پای برهنه به استقبال ایشان می‌آیند. نقل است که میرزای شیرازی عبای خود را از تن درآورده و آن را روی نمدی که بر آن می‌نشستند پهن می‌کنند و از ایشان می‌خواهند روی آن بنشینند و به ایشان می‌گوید: شما هشت ماه زودتر از من اجازه اجتهاد از شیخ اعظم انصاری گرفتید، منتهی شما زرنگی کردید و مسئولیت(مرجعیت) را به گردن من انداختید و اینجا نماندید تا مسئولیت به گردن شما نیفتد.

در کتاب «اجساد جاویدان» علی اکبر مهدی‌پور در معرفی «سید حسین بزرگ» نوشته شده است:

پیکر پاک مرحوم سید حسین بن سید عبدالکریم، مشهور به «سید حسین کبیر» بزرگ سادات گوشه در عصر خویش، پس از ۵۳ سال تر و تازه پدیدار شد. صاحب‌الذّریعه در مورد شخصیت مرحوم سید حسین گوشه می‌نویسد:

سیدحسین بن سید عبدالکریم دزفولی عالم عصر خود، از شاگردان شیخ انصاری و دیگر بزرگان آن روز حوزه نجف، مدتی بس طولانی در نجف اشرف رحل اقامت افکند تا به منزلتی بسیار بلند نایل شد، آنگاه به زادگاه خود بازگشت. مرحوم سید حسین که از صلحای پارسا و از اخیار و ابرار بود، سیطره معنوی و نفوذ کلمه نیرومندی پیدا کرد، آوازه‌اش در نواحی منتشر شد، از موقعیتی برجسته و شخصیتی ممتاز برخوردار گردید، به تقویت دین، نشر آیین و تعظیم شعائر مذهب پرداخت، تا در سال ۱۳۲۲ قمری دیده از جهان فروبست و در بقعه معروفش به خاک سپرده شد و قبرش تا زمان ما زیارتگاه خاص و عام است.

آنگاه از دو رساله عملیه‌اش به نام‌های «ذخیره‌العباد» و «طریق‌النّجاه» نام می‌برد.

رساله‌های عملیه ایشان به دست مؤلف «خاندان سادات گوشه» نرسیده، و لذا نوشته است: «سید حسین بن سید عبدالکریم … از تلامیذ مبرّز مرحوم خاتم‌المجتهدین حاج شیخ مرتضی انصاری بود، و از ایشان و آقا شیخ محمد حسن صاحب جواهر اجازه اجتهاد داشت، ولی در اثر کثرت احتیاط و تقوی از دادن فتوا و تهیه رساله عملیه خودداری نموده است».

آنگاه از رساله‌های ظنّ و قطع، و تعادل و تراجیح، و کتاب قضا و شهادت ایشان نام برده، تعداد ۱۶ تن از شاگردان مبرز ایشان را می‌شمارد، سپس اضافه می‌کند: مرحوم سید در خصوص اغتنام فرصت و استفاده از وقت، به منظور استفاده طلاب، روزهای جمعه نیز برای آنان تدریس اخلاق می‌فرمود.

سرپرست حوزه علمیه دزفول، آیت‌الله زاده عظمی، آقای حاج سید محمدی نبوی فرمودند: در عظمت و جلالت قدر مرحوم آقا سید حسین هیچ خلافی نیست، کسانی که زمان ایشان را درک کرده‌اند می‌گویند: اخلاق و سلوک ایشان یادآور اخلاق جد بزرگوارش رسول اکرم (ص) بود.

قبر شریف ایشان بیش از نیم قرن در کنار مسجد لب‌خندق زیارتگاه خاص و عام بود و کرامت‌های فراوانی از ایشان نقل شده است. مسجد لب‌خندق از مساجد معروف دزفول است، ۲۹۰ سال پیش، در اواخر سلاطین صفویه ساخته شده است. به جهت مقام رفیع و منزلت منیع مرحوم سید حسین گوشه، جمعی از شاگردان و ارادتمندانش که خود از شخصیت‌های برجسته دزفول بودند وصیت کردند که جنازه‌شان را در مقبره مرحوم آقا سید حسین دفن کنند، که از آن جمله‌اند: مرحوم سید عبدالحسین نبوی(1275 ق – 1322 ق)، مرحوم ضیائی(شاعر) متوفای ۱۳۳۲ ه.ق، مرحوم سید محمدعلی بن سید عبدالله، متوفای ۱۳۳۳ ه.ق، مرحوم آقا سید محمد گوشه، متوفای ۱۳۵۷ ه.ق، مرحوم آقا سید مهدی طبیب، تنها داماد مرحوم سید حسین و مرحوم حاج سید محمود شریعتی، متوفای ۱۳۶۶ هـ .

 

مسجد ملا حاجی - دزفول

حاج ملا محمدرشید ضیائی دزفولی(1247 ق –1332 ق – مزار مسجد ملاحاجی)

حاج محمدرشید ضیائی دزفولی فرزند حاجی بابا، اين عالم شيرين كلام درسال 1247 هجری قمری در دزفول به دنیا آمد، مقدمات علوم را در زادگاهش نزد اساتیدی چون شیخ محمّد طاهردزفولی و آقاسیّدحسین بزرگ دزفولی فرا گرفت. آنگاه رهسپار نجف شد و در درس شیخ اعظم انصاری حضور یافت و پس از رحلت شیخ و تشرف به سامراء در درس میرزا محمّدحسن شیرازی شرکت نمود تا به درجۀ اجتهاد نائل آمد. وی مدتی نیز نزد آقاسیّد مرتضی کشمیری آموزش دید و پس از آن در سال 1300 هجری قمری به دزفول برگشت و مشغول درس و وعظ شد. وی در سال 1332 در سن 86 سالگی درگذشت و مزار شریفش در مسجد ملاحاجی است. دیوان اشعار ایشان موسوم به زهرائیه است.

چند بیت از اشعار ایشان در رثای حضرت زهرا(سلام الله علیه)

فـروغ محفـل تطهیر و خال روی حیـا

عروس حجلۀ عصمت بتـول عــذرا را

نهال بـاغ رسـول و صفای عیش علـی

سکینۀ دو جنان و جنـان دو طوبـی  را

ز دُخت شاه حجاز و حدیث  زنـدگیش  

چـه آورم که نیـارم بـه درد دل ها را

گرفته دست به رنج از جراحت دستاس 

نموده کوکبـه حله لیف خـرما را

منابع :

ضیائی دزفولی. محمّد رشید. زهرائیه، دیوان ضیائی دزفولی. به اهتمام وتصحیح و مقدمه محمد حسن حکمت فر. دزفول انتشارات دارالمؤمنین. چاپ اوّل 1388 از صفحۀ 30 تا34 و 105دیوان زهرائیه. دزفول. کتابفروشی سیّد عالمشاه. چاپ دوم 1371 مقدمه از صفحۀ الف تا ز و صفحه 5 و کتاب : تاریخ و مدنیت دزفول – حسنعلی صانعی صفحه 305

مصاحبه با استاد محمدصادق محقق:

دیگر شخصیت علمی مدفون در مسجد «ملاحاجی» مولی محمد رشید دزفولی است. محمدصادق محقق از پیشکسوتان ادبیات شهرستان دزفول درباره شخصیت این فقیه و شاعر اهل بیت(ع) گفت: اینجا آرامگاه دانشمندی پارسا و گسسته از زخارف دنیا است. ایشان مرحوم شیخ مولی محمد رشید ضیائی دزفولی هستند که متولد سال 1247 قمری است. استاد او مرحوم سید حسین بزرگ است که احترام زیادی برای ایشان قائل بود و در این باره داستان‌ها دارد.

وی اظهار کرد: مرحوم ضیائی شاگرد ایشان، تحصیلات خود را در دزفول آغاز کرده و پس از آن به نجف می‌رود و آنجا در خدمت آقا سید مرتضی کشمیری زانوی تلمذ به زمین می‌زند و سرانجام به دزفول مراجعت می‌کند و جلسه درس دایر می‌کند. او مدتی مقیم خرم‌آباد و بروجرد می‌شود و به تدریس و وعظ می‌پردازد. ملامحمد رشید ضیائی دزفولی در سال 1332 هجری قمری در سن ۸۶ سالگی در دزفول درگذشت و در نزدیک مزار استادش سید حسین بزرگ به خاک سپرده می‌شود.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: حدود دهه 20 یا 30 شمسی مقبره این علماء در مسیر احداث خیابان امام خمینی مقابل درب سبزقبا قرار می‌گیرد و برای نبش قبر آنها، از حضرت آیت‌الله سیدحسین بروجردی و آیت الله حاج شیخ منصور سبط الشیخ انصاری و  آیت‌الله سید اسدالله نبوی اجازه و استفسار می‌کنند و ایشان اجازه می‌دهند و آقا سید حسین بزرگ و نوه ایشان، سید محمود و آقای ضیائی در این مسجد(ملاحاجی) مدفون می‌شوند و از کسانی که پیکرها را نقل مکان می‌کردند شنیده‌ام که با گذشت چهل و چند سال جنازه‌ها سالم بودند.

استاد محقق درباره اشعار این فقیه گفت: ملامحمد رشید ضیائی علاوه بر مقام اجتهاد، در حقیقت تغذیه کننده مجالس روضه بوده‌اند. او کتاب مفصلی به نام «زهرائیه» دارد. بیشتر قصاید او در ذکر مرگ و عالم آخرت است. ایشان شب‌های جمعه با یک چراغ و زیرانداز و کوزه آبی برابر بقعه امامزاده رودبند می‌رفت و به تماشای قبور می‌نشست و برای اشعار خود از روح ملکوتی علمای مدفون آنجا الهام می‌گرفت و اشعار خود را می‌سرود. اکثر این اشعار خطاب به دل است که ما به آن حدیث نفس می‌گوییم:

«دلا فناست سرآمد متاع دنیا را/مکن بهای فنایش بقای عقبی را»

«دلا آیینه‌ای بزدای از خود زنگ دنیا را/که تا در خود ببینی غیر آن حُسن یکتا را»

«ای دل نماند هم‌نفس و غمگسار رفت/آزرده از رقیب چه باشی که یار رفت

ای دل این دامگه رنج وعنا جای تو نیست/مورد سیل و بلا مسکن و مأوای تو نیست»

به گفته محقق، اینها همه مقدمات قصاید او است:

«به خواب و غفلتی ای دل، مجال کار گذشت/همین نه عمر گرانمایه، روزگار گذشت»

«دلا نمونه احوال آخرت، دنیاست/که حال سال نکو از بهار آن پیداست»

«وامانده‌ام دلا متحیر به کار تو/وین حال بی‌تدبر و بی‌اعتبار تو»

«مگر ای دل خبر از عاقبت کار نداری/یا چو آشفته‌سران حالت هشیار نداری»

«بشنوی گر تو نصیحت همه پند است زمانه/واعظ بی‌غرضی چون در و دیوار نداری»

این پیشکسوت ادبیات اظهار کرد: اینها همه خطاب به دل است. ایشان در ادبیات تسلط خوبی داشته است. من تحلیلی روی اشعار ایشان مفصلاً انجام داده‌ام که جز یک قصیده هفده بیتی، بقیه اشعارش در اوزان سنگین است و اوزان سنگین برای این موضوعات مناسب است.

نویسنده کتاب «اجساد جاویدان» درباره مرحوم ضیائی در کتاب خود می‌نویسد: پیکر پاک عالم وارسته و شاعر برجسته، ملا محمدرشید دزفولی، متوفای ۱۳۳۲ هجری قمری ۴۲ سال بعد از وفاتش تر و تازه پدیدار گردید. این عالم ربانی طبعی رسا، بیانی شیوا، افکاری بلند و ذوقی لطیف داشت.

مرحوم ضیائی مدتی در زادگاهش به تحصیل کمالات پرداخته، از محضر مرحوم «سید حسین گوشه»(سید حسین بزرگ) کسب فیض نموده، به نجف اشرف مهاجرت کرده، از خرمن علمی مرحوم شیخ مرتضی انصاری خوشه‌ها چید. پس از ارتحال ایشان به سامرا مشرف شده از محضر پرفیض میرزای شیرازی مستفیض گردید. آنگاه به نجف بازگشته از محضر سید مرتضی کشمیری برخوردار شد.

مرحوم ضیائی شاعری برجسته بود، دیوان شعری در مدایح و مرائی اهل‌بیت عصمت و طهارت از او به یادگار مانده که یکبار در بمبئی (۱۳۳۰ ه.) یکبار در تهران (۱۳۶۳ ه.) و اخیراً در دزفول (۱۴۰۲ ه.) تحت عنوان «زهرائیه» به طبع رسیده است.

او سرانجام در سال ۱۳۳۲ ه. وفات کرد و در مقبره استادش مرحوم سید حسین گوشه، در نزدیک مسجد لبِ خندق به خاک سپرده شد. در سال ۱۳۷۴ هجری قمری این مقبره در مسیر خیابان امام خمینی مقابل درب سبزقبا قرار گرفت و به کلی ویران گردید. اهالی متدین و دزفول قبر مرحوم ضیائی و دیگر شخصیت‌های مدفون در این مقبره را نبش کردند تا اجسادشان را به جای دیگری منتقل کنند، با کمال تعجب مشاهده کردند که پیکر پاک این عالم وارسته و شاعر برجسته پس از گذشت ۴۲ سال تر و تازه است. آنگاه پیکر پاک ایشان و استادش سید حسین گوشه و دیگر علما و صلحای مدفون در این مقبره را به مسجد «ملاحاجی» انتقال داده، در حریم آن مسجد به خاک سپردند.

 

سیدمحمدی بزرگ دزفولی بن سیدحسین بزرگ(1272 ق – 1357 ق – مزار مسجد ملاحاجی)

ایشان متولد ۱۲۷۲ ه.ق و از علمای اعلام و چهره های برجسته فقه و اصول بود که تحصیلات خود را در نجف اشرف در محضر علمای آن دیار فرا گرفته است. ایشان علاوه بر تبحر در فقه و حدیث، در علم هیئت نیز مسلط و استادی بی نظیر بوده است، ایشان تحت تربیت والد معظمشان قرار داشتند و در پرتو افاضات پدر در فقه و حدیث و علم هیئت به درجه عالی نائل آمد. مرحوم سید محمدی، بزرگ خاندان سادات گوشه در عصر خود بشمار رفته است. رحلت ایشان در سال ۱۳۵۷ ه.ق بوده و در کنار پدر به خاک سپرده شده است.

 

آقا سیدمحمود شریعتی(1314 ق – 1366 ق – مزار مسجد ملاحاجی)

مرحوم آقا سید محمود شریعتی فرزند سیدمحمدی بزرگ فرزند آقا سید حسین بزرگ بن آقا سید عبدالکریم است. ایشان در سال ۱۳۱۴ ه.ق در دزفول متولد شد. سید محمود روحانی بزرگوار و عالمی متقی و پرهیزگار و مورد اعتماد اهالی دزفول بود. ایشان به عنوان شخصیت امینی شناخته می شد و محور اصلاح کارهای مردم بود.

سیدمحمود تحصیلاتش را نزد آقا میرزا محمد مرشدی و آقا سید عبدالمهدی داعی فرا گرفته است. رحلت ایشان در سال ۱۳۶۶ ه.ق در دزفول بوده و در مسجد ملاحاجی دزفول مدفون شده‌اند.

 

سید مهدی طبیب(مزار مسجد ملاحاجی)

شخصیت دیگری  که در مسجد دفن هستند و متاسفانه سنگ مزار ندارد مرحوم آقا سید مهدی طبیب بن سید حسن بن سید علی بن سید محمد شفیع است که از فضلا و اطباء عصر خود بوده، موقعیت ممتازی داشته است و عامه مردم به ایشان اقبال داشته‌اند. ایشان در محضر حضرت آیت الله العظمی آقا سید حسین بزرگ تلمذ نموده و سپس افتخار دامادی ایشان را به دست آورده است.

 

سید ابراهیم بزرگ دزفولی(متولد 1252 ه ق – مزار مسجد ملاحاجی)

سیدابراهیم بن سیدعبدالمحمد بن سیدعبدالکریم در سال ۱۲۵۲ ه.ق در دزفول متولد شد. ایشان از علمای دینی شهرستان و از ذوق شعری برخوردار بودند. سید ابراهیم از شاگردان عموی خود سیدحسین بزرگ بوده است.

 

سید ابوالقاسم احمدی(موسوی) بن سید احمد بن سید عبدالکریم(1284 ق – 1346 ق – مزار مسجد ملاحاجی)

او در حدود سال ۱۲۸۴ ه.ق در دزفول متولد شد. یکی از مقدسین علما عاملین که بسیار زاهد و متقی بوده و چند سالی از مجلس درس آقا شیخ محمد حسن انصاری برادرزاده و داماد شیخ اعظم انصاری استفاده علمی برده است. فاضلی پرهیزکار بوده به طوری که درباره تقوای ایشان نقل شده مرجع فقید حاج آقا شیخ محمدرضا معزی دزفولی فرموده اند: اگر نگویم عدیم‌النظیر است اما قلیل‌النظیر است. سالی که رضا خان به دزفول آمد قرار بود عده‌ای از علما از او دیدار کنند اما مرحوم آقا سید ابوالقاسم از این ملاقات خودداری نمود. چندی بعد وقتی روزنامه حبل المتین نوشت که در ترکیه کشف حجاب شده مرحوم سید رو به قبله ایستاد و گفت خدایا مرگ مرا برسان، به فاصله کمی کسالتی بر او عارض می‌شود و دار فانی را واداع می‌گویند. ایشان در شهر دزفول در سال ۱۳۴۶ ه.ق درگذشت و در مسجد ملاحاجی دزفول مدفون هستند.

منبع : ایکنا خوزستان(کامله بوعذار) – تاریخ انتشار  ۲۳ آذر ۱۳۹۷

 

مسجد 700 ساله ملاحاجی دزفول در حال ریزش / لزوم انجام مرمت های فوری

دزفول – خبرگزاری مهر: خطر فرو ریختن ساختمان مسجد 700 ساله ملا حاجی که در مرکز محله لوریان دزفول قرار دارد به دلیل شکافها و درزهای متعددی که در بخشهایی از سقف صحن مسجد و دیوار حیاط به وجود آمده، نمازگزاران را تهدید می کند.

به گزارش خبرنگار مهر، سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: هنگامی که از سمت غربی حیاط مسجد به بخش شرقی ساختمان مسجد نظری بیفکنید متوجه قوس شدیدی می شوید که ناشی از مداخلات ناشیانه در این بنای تاریخی است.

مجتبی گهستونی افزود: شکافهای موجود و ریزش بخشهایی از سقف شرقی مسجد ملاحاجی از زمانی افزایش یافت که صاحبخانه یکی از املاک مجاور مسجد اقدام به تخریب بنای خود کرد و خاک و مصالح ناشی از تخریب بنای خود را در شوادان مسجد می ریزد که با مسدود شدن شوادان، بخار خاک باعث ایجاد ترکهایی در کل ساختمان داخلی و بیرونی مسجد می شود.
این مسجد که بارها مورد مرمت قرار گرفته یکی از سه مسجد قدیمی دزفول پس از مساجد جامع و لب خندق است که در صحن و حیاط خود مقبره آیت الله سید حسین بزرگ و مولی محمد رشید ضیایی شاعر برجسته و هفت مجتهد دیگر را در خود جای داده است.
گهستونی، خواستار توجه سازمان میراث فرهنگی و سازمان اوقاف برای مرمت فوری مسجد ملاحاجی شد و تاکید کرد: در صورتی که روند بی توجه ای به مسجد تداوم داشته باشد و بارندگی ها آغاز شود احتمال فرو ریختن بخشهایی از بسیار است و چه بسا جان نمازگزاران با تهدید مواجه شود.
در همین خصوص سازمان نوسازی وبهسازی دزفول درسال 1386 در امر مرمت بدنه درونی بنا با مشارکت هیئت امنا اقدام کرد و مجدداً در زمستان 1388 که در اثر حفاریها و لوله گذاری های کف گذر دچار آسیب دیدگی و نهایتاً منجر به نشست رطوبت به درون شوادان مسجد و سبب نشست ضلع جنوبی شد.
مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول با اعلام اینکه سازمان نوسازی و بهسازی درسال 1389 ظرف مدت دو ماه پس از آسیب شناسی نسبت به مرمت این بنای با ارزش اقدام کرد، گفت: مهمترین این فعالیتها عبارتند از رطوبت زدائی بنا، استحکام خشی شوادان، تثبیت وادون بوسیله شیفته و آهک، لوله گذاری کف ساباط مجاور ضلع جنوبی مسجد، مرمت جرزهای باربر، مرمت بدنه دیوار بیرونی مسجد، بازسازی بخشهای فروریخته بود.
حسین پور رکنی افزود: با توجه به توافقاتی که با اداره کل میراث فرهنگی خوزستان داشتیم مقرر شد که در نیمه دوم سال جاری از محل اعتبارات اختصاص یافته برای مرمت مساجد ثبت ملی دزفول مرمت مسجد ملا حاجی را انجام دهیم.
پیش نماز مسجد ملاحاجی نیز با اعلام نگرانی خود از تخریبهای پیش آمده در مسجد ملا حاجی به خبرنگار مهر گفت: برای مرمت مسجد بارها پیگیری کرده ایم ولی تاکنون به نتیجه ای نرسیدیم.
حجت الاسلام امین جیلک افزود: این مسجد پایگاه و مأمن اهالی و جوانان محله است. مسجدی که 15 شهید تقدیم کشور کرده اگر به خاطر شکافهای موجود در ساختمان که قابل مرمت است تعطیل شود و یا فرو بریزد باید عزای عمومی اعلام کرد.
وی بیان کرد: این مسجد اگر چه تابلو مقداد را دارد اما در دوره قاجار به خاطر زلزله با تخریب مواجه شد که فردی به نام ملاحاجی آن را مرمت می کند و تا به امروز به نام همین فرد مطرح و مشهور است. اما تا پیش از قاجار این مسجد با نام عمر و بعدها به مسجد صابئین مندایی معروف شد چون در محله صبی ها قرار داشت.
وی به اهمیت و تأثیر این مسجد در دوران خفقان مذهبی اشاره کرد و اظهار داشت: در دوره ای که خفقان جامعه را فرا گرفته بود مؤمنین برای عزاداری به شوادان می رفتند و در مواقعی که عمال رژیم آنها را تهدید می کردند از طریق مسیرهایی که در شوادان به دیگر مکانها راه داشتند فرار می کردند.
منبع : خبرگزاری مهر –  18 شهریور 1391

مسجد ملاحاجی دزفول در انتظار توجهی ویژه!

یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهر دزفول که سال هاست مورد بی مهری قرار گرفته، مسجد تاریخی ملاحاجی (مقداد) در محله مقدمیان است که باوجود اهمیت ویژه و معماری ارزشمند خود، برخی ستون‎های آن از محور خود خارج شده و ترک‎های دیواره آن روز به روز عمیق‎تر می‎شود و نیازمند توجه فوری و رسیدگی ویژه است.
 نجمه مورث‎نوری، عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول، در گفت‎گو با خبرنگار ایسنا ـ منطقه خوزستان، با بیان این مطلب گفت: شهرستان دزفول با داشتن جاذبه‌های متنوع، به یکی از مناطق منحصر به فرد تاریخی – گردشگری مشهور است که در شمال استان خوزستان واقع شده و بافت تاریخی آن یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور محسوب می‎شود.
وی ادامه داد: وجود بیش از 140 اثر ثبت ملی شامل ساباط‎ها، خانه‌ها، حمام‌ها، مساجد و گذرهای تاریخی فرصت بسیار مناسبی را برای گذران لحظاتی جذاب در میان آثار به جای مانده از قرون گذشته برای علاقمندان به آثار تاریخی ایران فراهم می‎آورد؛ این در حالی است که در دل این بافت، یکی از دیدنی‎ترین و قدیمی‎ترین مساجد تاریخی ایرانی با نام مسجد ملاحاجی دزفول جای گرفته است. 
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول درباره این مسجد تاریخی توضیح داد: این مسجد با شکوه که در مرکز محله مقدمیان نزدیک سرمیدان بزرگ و آستانه سبزقبا قرار دارد، در طول ادوار مختلف تاریخی نام‎های متعددی داشته که قدیمی‎ترین و مشهورترین آن ملاحاجی بوده است ولی به دلیل این‎که این مسجد مدفن هفت تن از آیات اعظام و همچنین مدفن مرحوم ملامحمدرشید ضیایی بوده به مسجد ضیایی نیز شهرت دارد و به همین نام در تاریخ 12 آذرماه 1380 به شماره 3772 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
وی بیان کرد: طبق گفته بانیان ملاحاجی قدمت بنای اولیه این مسجد به 700 سال قبل باز می‎گردد ولی با توجه به آخرین تغیرات معماری آن، می‎توان نشانه‎های دوره قاجاریه را در این بنا مشاهده کرد.
مورث‎نوری سقف‎های گنبدی شکل و تزیینات آجری را از جمله ویژگی‎های خاص مسجد ضیایی عنوان کرد و افزود: این مسجد دارای یک باب شوادان و یک محراب نیز است که از آن‎ها جهت عبادت استفاده می‎شد به ویژه در دوره پهلوی اول به علت ممنوعیت عزاداری، عزاداران حسینی به شوادان بزرگ مسجد می‎رفتند و به صورت مخفیانه به مراسم عزاداری و سینه‎زنی می‎پرداختند.
 وی گفت: توجه به مسجد تاریخی ملاحاجی (مقداد) از آن رو اهمیت بیشتری می‎یابد که باتوجه به قدمت زیاد شهر دزفول، در نقاط مختلف شهر، مساجد تاریخی ثبت ملی مختلفی وجود دارند و از طرفی نیز، یکی از نمادهای گردشگری شهر دزفول مساجد تاریخی هستند که علاقمندان به معماری ایرانی اسلامی را می‎تواند مجذوب خود کند.
 این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول عنوان کرد: مسجد ضیایی (ملاحاجی) که در اواخر نام رسمی آن به مقداد تغییر نام یافته است، در نزدیکی زنجیره‎ای از آثار تاریخی و ثبت ملی قرار دارد که از آن میان می‎توان به ساباط تاریخی صوبیون، عزیزی‎پور، کپش، مسجد ظهیر‎السلام، پلابچیلون، خانه صنیعی، خانه تاریخی آرامش و … قرار دارد از این رو می‎تواند مورد توجه ویژه قرار گیرد.
وی تصریح کرد: موقعیت خاص قرارگیری مسجد ضیایی در میان تعداد زیادی از بناهای ارزشمند تاریخی که خود گواه بر یک مجموعه منحصر بفرد است نشان از اهمیت این مسجد دارد؛ باوجود این، مسجد ملاحاجی سال‎ها است که به حال خود رها شده و در دهه های اخیر مرمت نشده و به آن بی مهری شده است به گونه‎ای که متاسفانه ستون‎های مسجد از محور خود خارج شده‎اند و ترک‎های بسیار عمیق در دیوارهای مسجد ایجاد شده است.
مورث‎نوری به اهمیت این مسجد به لحاظ بافت گردی نیز اشاره کرد و گفت: باتوجه به این‎که  مسجد ملاحاجی  در زمره آثار ثبت ملی می‎باشد و همچنین در اطراف آن بازار قدیمی خراطان قرار دارد چنانچه مسئولان امر توجه و رسیدگی لازم را داشته باشند و در اسرع وقت با تخصیص و اعتبار، بودجه لازم  را جهت مرمت و احیای مجدد مسجد فراهم آورند، محله تاریخی مقدمیان این قابلیت را دارد که به عنوان مجموعه‎ای منحصر به‎فرد جهت معرفی و انواع برنامه‎های بافتگردی برای علاقمندان به آثار تاریخی در یکی از تاریخی ترین محلات دزفول مطرح شود.
وی هشدار داد: با این همه این روزها این بنای ارزشمند حال و روز خوشی ندارد و با وجود پیگیری مسوولان آن، ستون‎ها و بخشی از دیواره مسجد همچنان در خطر فروریزی قرار دارند که باید برای مرمت آن اقدام عاجل از سوی مسوولان به ویژه میراث فرهنگی استان خوزستان صورت پذیرد.
مسجد ملا حاجی دزفول

منبع: وب سایت چمدان آبی (محمدحسین دُرچین)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *