مشاغل قدیمی مردم دزفول و ایران

 مشاغل قدیمی مردم دزفول و ایران

بازار قدیم دزفول

مشاغل سنتی در دزفول :

سایت چمدان آبی: در دزفول قدیم، مردم این شهر به مشاغل متنوعی مشغول بودند که متأسفانه الان بعضی از آن شغلها بدست فراموشی سپرده شده، ولی باز هم تعداد زیادی از مشاغل هنوز هم در بازار قدیم و گوشه و کنار این شهر وجود دارند برخی از این مشاغل عبارتند از:

آب کار”ریخته گری یا متالوژی” – آبیار – آجرتراشی – آجرکاری – آرد فروشی – آسیابان(بالاکار) – آشپزی(طبّاخی) – آهنگری – آیینه فروش – ابزاریراق فروشی – احرامی – ارده گیری – انبارداری – بارتکو(بارتکوب) – باغبانی – باغپا – باغکار – بافندگی – بامیه فروش – بالاکار(آسیابان) – بحتیه فروش – بذرکار – بزّازی(پارچه فروشی) – برنج فروشی – برنجکوبی(رزّازی) – بره فروش – بُریه چِن”بوریا”یا حصیرباف – بستنی فروش – بقّالی – بنّائی – بست زنی – بنگشت پا – بی(عروس)سازی – بیطار(دامپزشک) – بیتال(شکسته بند اعضای انسان) – بیل دار – پارچه بافی(نسّاجی) – پارچه فروشی(بزّازی) – پاسبون – پِرچ بافی یا شَل بافی(طناب بافی برای حمل کاه یا بافه گندم) – پشم چی – پنبه زنی(حلّاجی) – پنیر فروشی – پوست آش کن – پیازکار – پیتنکی(پونه ای) – پینه دوزی(تعمیر گیوه و دور دوزی) – تابلو نویسی – تار زن – تخمریه فروش – تصویرگری – تفنگ سازی – تماته(طماطه)کار – تمبیزبند – تنورسازی – توتون فروشی – توشمال – تیله ساز – جاجیم بافی – جاموسی(گاومیش دار) – جرّاحی – جسّاس(جصّاص) – جعبه ساز – جفت فروش(موادی که داخل مشک می ریختند) – جُل باف – جوپاش – جوکاری – جوالدوز(کیه یا خورجین دوز) – جولدوز(پالان دوز) – جولاگری(جولهری – کاربافی) – جوهرچی – جیجه یا جوجه خروس فروشی – جیل ساز – جیل فروش – چادر دوز – چار پا دار – چاقو(چقو) سازی – چرخی – چرم­بُری – چفیه بفی(بافی) – چکش کاری – چلتوک(شلتوک)کار – چله مال(زهتاب=کسی که روده گوسفند را می تابد – زه کمان=روده تابیده که بر کمان ببندند) – چمدان(چمدون)­ سازی – چوبتراشی – چودار(چوبدار) – چوقا بفی(چوقا باف) – چینه کش – چینی بندزن – چینی سازی – چینی فروش – حداد – حریسه یا هریسی(حلیم)فروش – حصیر بافی(بُریه چِن”بوریا”) – حلبی سازی – حلاوی فروش – حلوا فروش – حلوایی(شیرینی فروش) – حلیم پز – حلیمی – حنطوش(مومیایی کردن) – حنطه کار – حمّال و حموله(باربر) – حمّامی(گرمابه دار) – حی بُر – خاک کش – خبّازی(نانوایی) – خرّازی – خرّاطی – خربزه(خربیزه) فروش – خرده فروش(خورده فروش) – خرکی – خرما فروش – خروسی – خشت مالی – خیّاطی – خیشگر – دادا – داس سازی – دبّاغی – دست فروشی – دستمال بافی – دقّاق(آرد فروش) – دک فروش – دگله دوز – دلوری(چوبتراش) – دلّاکی(شامل:ختنه یا سنت کردن، حجامت. مشت و مال در حمام و آرایشگری) – دنّاکی – دواتگری(کار روی فلز) – دوا فروش – دوچرخه فروش – دیبا فروش – ذرت کار – ذغال فروشی – راوی(آبرسان) -رمّال(فالگیر) – رزّاز(برنج فروش) – رکابسازی – رنگرزی – روغنی – روی گری – رویی(روحی) – ریخته گری(آبکار) – ریسمانباف – زارع – زرگری(طلافروشی و طلاسازی) – زنبیل باف – زهتاب(کسی که روده گوسفند را می تابد) – زیره بُر(بُرنده کف کفش) – ساعت سازی – سبزی فروشی – سبزی کاری – سراجی(زین دوز) – سرشیری – سفیددوز(آج یا گیوه دوزی) – سفیدکار – سفیدکن – سفیدگر(کسی که ظروف مختلف فلزی را قلع اندود می کرد) – سقّایی(آبرسانی) – سگ پا(میرشکار به دزفولی میرشکال) – سلمانی”سلمونی”(آرایشگری) – سله چین – سماور سازی – سمسار(صمصار) – سیاهکار – شاطری – شالباف – شانه تراش – شانه سازی – شبگرد(میراب و نگهبان زمین های کشاورزی) – شربت فروشی – شعیرکاری – شَل باف – شلتوک یا چلتُک فروش – شلغم کار – شُله فروش – شمشیر(شمشیل) سازی – شمشیرگری – شومی(هندوانه)کار – شوگرد(شبگرد – پاسبان به معنی دزد هم آمده است) – شیرفروش – شیرکاکائو فروشی – شرینی فروشی – شیرینی پزی – شیشه گری – شیله فروش(پارچه فروش) – صبّاغ(رنگرز) – صحّافی – صحراکار – صدفساز – صفاری – صندوق سازی – صیاد – صیفی فروش – طحّان – طلا سازی(زیور آلات) – طماطه(تماته)کار – طناب بافی – عبابافی – عبادوزی – عبافروش – عسلیه فروش – عصّاری(روغن کشی) – عطّاری(عرقیات) – علم ساز – عمله(استاد بناء) – عینک سازی – فخّاری(تولیدکننده ظروف گلی) – فرنی فروش – فعله(شاگرد بناء) – فولادی(پولادی) – قابله گری – قاضی – قاطردار – قاطمه(قاتمه)بافی”قدمه ریس” – قبادوزی – قبیتی ساز – قپانجی – قرمزکن – قزبافی – قَز پَز – قصّاب – قفل سازی – قَلطاغ سازی – قلمکار – قلمبری – قلم پوست کن – قلیونساز – قماشی – قنّادی – قنداقسازی – قُندرچی(کفاش) – قند زن – قند فروش – کاتب(نویسنده) – کاربافی(جولهری) – کارشناس رسمی دادگاه – کاشی ساز – کاشیکار – کاله بُری – کباب پزی – کپو بافی – کتابفروشی – کجبافی – کشاورز – کفش(کوش) دوری(کفاشی) – کلاه­دوزی – کلاهساز – کلاهمالی – کَلَک سازی – کَلَکچی – کلندی – کلّه پزی – کُنارفروش – کَنّاس(تخلیه کننده چاه فاضلاب) – کنجدکاری – کلانتر – کلولی – کلید سازی – کمانگری – کوره دار(کیره )دار – کوزه ساز – کوزه ­گری – کوشدوز(کفشدوز) – کیسه کشی حمام – گازُر(شوینده لباس) – گاوفروش – گاو کش – گاو دار(کوکی) – گاومیش دار(گامیشی) – گچ پزی – گچ کار – گچکوب – گلقندی فروش – گل کش – گلو(گلاب)فروش – گلّه دار(گوسفنددار) – گلیم بافی – گوری(گاری)چی – گوشت فروشی – گنجشک(بنگشت) فروش – گندمکار – گهواره(لَلُو)­ سازی – گیوه بافی – گیوه دوزی – گیوه فروش – لاستیک فروشی – لبّاف(لوّاف) – لحاف دوزی(ندّاف) – لحیم کار(لحومکار) – لَلُوسازی(گهواره سازی) – لنگ بافی – لوبیا فروش(لوبه پخته) – لوینه – لیموفروش – مختاربند – مداحی – مرغ فروش(مرغی) – ماست(ماس) بند – ماسوره ساز – مالبند – مالچی – ماله کشی – ماهیگیری – مختاربند – مزبیه باف – مسگری – مشاک – مشک دوز – مشک فروش – معرّف – معماری – مفتش – مُقَنّی(حفرکننده قنات و چاه آب) – مکوسازی – موتاب(بافنده موی بُز) – مؤذن – مورده شور – میرشکار(میرشکال-مشکال=دشت بان=سگ پا) – میش کُش – میوه فروش – ناتور(نگهبان) – نان خونی(خانگی)فروش – نانوایی(نومبا) – نبات فروش – نجّاری – نخ ریسی – نعل بندی – نعلین ساز – نعناکار – نفت فروش – نمبول(لیمو) فروش – نمدمالی – نقره چی – نقره کاری – نمره ساز – نواقلی – نیل سازی(رنگ سازی) – ورشو سازی(ورشاب ساز=کار با فلز یا فلزکاری) – وسمه گر – یخ فروش

توضیحات:

* بالاکار یا آسیابان = این شغل مربوط به کار در آسیابهای آبی بوده و افرادی که در انتهای بند و در بالای آسیاب کیسه های گندم را تحویل داده و کیسه های آرد را تحویل میگرفتند بالاکار می‌گفتند.

* بالاکار به کسی می گفتند که در قسمت بالایی آسیاب ها کار می کرد آسیاب های آبی دزفول از دو قسمت تشکیل شده بود یکی قسمت پایین که نجاران و دلوران که متصدی امور تعویض و تعمیر چرخ دنده ها بودند و در قسمت بالا که متصدی ریختن گندم، جو، زردچوبه و … به داخل حباشه(سبد بزرگ بالای سنگ آسیاب) بوده که بالاکار و آسیابان می گفتند.

اسامی خاندان دزفولی بر اساس مشاغل :

بعضی از مردم فامیل و یا نام خانوادگی خود را بر اساس شغلشان انتخاب کرده اند لذا برخی از خاندانهای دزفولی عبارتند از :

آبکار – آبیار – آجیلی – آردی – آسیابان – آهنگر – آینه بند – ابولقندی – انبری – اومال – بادمی – بارتکو(باروتکوب) – باغبان – باغپا – باغکار – باغگازری – بالاکار – بافنده – بذرکار – بزاز – برنجکوب – برنجی – بقم یر – بقال – بناء – بیطارزاده – پالان دوز – پشمچی – پنبه زن – پوست آشکن – پوست کن قلم – پینه دوز – ترابی – تفنگساز – تماته کار – تنورساز – توتونچی – جاموسی – جرّاح – جسّاس(جصّاص) – جوپاش – جوراب باف – جوکار – جولا – جولهر – جوهر – جوهری – جوهریان – جیل فروش – چاری نژاد – چاقوساز – چائیده – چرخابی – چرم بُر – چکشی – چکش قفلی – چله مال(زهتاب) – چوبتراش – چوبدارزاده – چیت ساز – چیت فروش – چینی پرداز – چینی ساز – حداد – حدادی – حریسی(هریسی) – حصیرباف – حلّاج – حلاوی – حلوایی – حلیم پز – حمامی – حموله – حنطوش – حی بُر – خبّاز – خرّاط – خرمایی – خروسی – خزاعی – خشت چین – خورده فروش – خیّاط – خیشگر – دبّاغ –  دُرچین – دستمالباف – دقّاق – دلور – دنّاک – دواتگران – دوره گرد – دیبائی(دیبایی) – راوی زاده – رزّاز – رکابساز – رنگرز – روغنی – ریختگر(آبکار) – ریسمان باف – ریسمان سنج – زارع – زرگر – زنبیل فروش – زهتاب(چله مال) – زیره بُر – سراج و سراجی(زین دوز) – سرشیری – سفیددوز(آج یا گیوه دوزی) – سفیدکار – سفیدکن – سفیدگر – سقّا(آبرسان”عبده دُرچین شهید سال حزبی 1330″) – سیاهکار – شاطر – شالباف – شانه تراش – شانه ساز – شبگردزاده(شوگرد) – شربتی – شعیرکار – شکرچیان – شلتوکی – شلغم کار – شله فروش – شمشیل ساز(شمشیرساز) – شمشیرگرزاده – شیشه گر – شیله فروش(پارچه فروش) – صبّاغ – صدف ساز – صحراکار – صفاری – صندوق ساز – صیّاد – صیفی – طحان – طلاکار – طماطه کار – عباباف – عبائی – عدسی – عصّاره(عصاری) – عطار – علمدار – علمچی – فخّاری – فعله نژادیان – فولادی(پولادی) – قاضی – قاطمه باف – قبیطی – قبیتی – قپانچی – قرمز کن – قزباف – قَز پَز – قصّاب – قفل ساز – قفلی – قلطاغ ساز – قلمکار – قلیانساز – قلمبر – قلم پوسکن – قماشی – قمیشی – قنّاد – قنداق ساز – قُندرچی(کفاش) – قندی – کاتب – کاشی – کالکبر – کاله بُر – کبابی – کجباف – کفشدوز(کوشدوز) – کلانتر – کلاهچی – کلاه ساز – کلاهمال – کلکچی – کلولی – کلّه پز – کمانگر – کنارکار – کنجدکار – کوزه گر – گاوکُش – گاومیشی – گچ پز – گچکوب – گلابی – گلاوی – گلقیانی – گلّه دار – گلیم باف – گنجشکی – گندمکار – گیوه چی – گیوه کَش – لباده – لبّاف(لوّاف) – لحاف دوز – لحافچی – لوینی – لیموفروش – لیمویی – ماست(ماس) بند – مالچی – مختاربند – مخولی – مداح – مرغی – مسچی – مسگر – مشاک – مشکدوز – معرف زاده – معمار – مفتش – مکاری – مکوزاده – موتاب – میرشکار(میرشکال) – میش کُش – میوه چی – نباتی – نجّار – نسّاج – ندّاف – نعناکار – نفت فروش – نقّاش – نقره چی – نقره کار – نمدمال – نمره ساز – نونچی – نیلساز – ورشابی – ورشوساز – وسمه گر

استادکاران مشاغل قدیمی و معروف در دزفول :

در دزفول استادکاران ماهر و زبردستی در مشاغل متعدد وجود داشته و دارند که برخی از آنان عبارتند از :

* آجرکاری(غلامحسین کاسب)

* آرد فروشی(محمدعلی تازه عصاره”در خراطان” – احمد آردی)

* آهنگری(استاد هاشم نُکل”منصفی” – استاد علی نُکلی – مش عوضی آهنگر در بازار قدیم راسته آهنگران عکس موجود – استاد غلامرضا دزفولی – حاج علی سوداگر)

* آیینه ساز و شیشه فروش(حاج میرزاعلی حسین زاده نام پدر: علی”متولد 1292 فوت 1374 مدفون در سوریه” و حاج محمدرضا حسین زاده”پسر میرزاعلی” در محل خ طالقانی کوچه شبدیز روبروی کوچه مخابرات)

* احرامی(… محمدپور)

* ارده گیری(… افضل پور از دوران قاجار کوچه پیرنظر)

* باروت کوبی(ملا موسی باروتکوب)

* بافندگی”جولهری یا کاربافی”(تاجران قز در دزفول=حاج عبدالمحمد بافنده کار – حاج ماندنی صباغ – حاج نصرالله موقرعصاره – حاج … افضل زاده – حاج … شنگل * جولهری = مشهدی عبدالنبی پورمقامی”مقومی جولا” – حاج جمشید لوایی(بانی حسینیه و خیمه گاه کرناسیان) – علیمحمد کاکادزفولی)

* برنج فروشی(محمد دستوری رزاز – نزدیکی بقعه شیخ اسماعیل قصری – متولد 1282 – متوفی 1367)

* بست زنی”چینی بندزن”(… درافشانی – ملا یاسین مطیع رسول – رحمان حقانی)

* بستنی فروشی(حاج عبدالحسین انتظامی”استاد بستنی فروشان”)

* بناهای قدیمی(حاج سلطانعلی ساکی – مش عبده مظفری – استاد رحیم شمال – مجید لامی زاده)

* پِرچ بافی یا شَل بافی”ریسمانباف و زنبیل فروش”(شهید حاج یوسف رضایی – خ طالقانی)

* پنبه زنی و لحافدوزی(… زاهدیان – خ رودکی بین هجرت و حضرت رسول س)

* پینه دوزی(استاد میرزا هفتگی – محله کتکتان روبروی عباسیه)

* تابلونویسی(… دیده ور)

* تصویرگری و نقاشی(استاد حبیب نقاش)

* تفنگ سازی(عباس – یوسف و محمدعلی تفنگ ساز”شمیری”)

* تنورسازی(برادران تنورساز جنب مسجد دروازه محله قلعه اول کوچه احمد کور)

* جاجیم بافی(خانم … زلفی)

* جراحی سنتی(حاج ملک جراح – حاج شعبان جراح)

* جُل باف(… شفیعی در محله شاهرکن الدین)

* چلّه مالی یا زهتاب(ملا علی چله مال)

* چینی گر(حاج عیدی چینی پرداز)

* حصیربافی”بُریه چن”(حاج محمدعلی بوقدار – حاج عوض یوسف حصیرچین نام پدر: محمد1304.3.8 – 1367.9.21 مسجد حصیربافان)

* حلبی سازی(استاد غلام مفتوح متولد 1306 – اولین ابگرمکن نفتی، اولین کولر آبی که با خارآگول بجای پیشال و پنکه دستی کار می کرد، اولین کباب پز، اولین قالب جهت تهیه ی قند حبه، اولین کانال کشی های کولر آبی، اولین تابلوی پرسپکتیو در دزفول، اولین چمدانهای جیب دار و جاقفلی حلبی دزفول)

* خرّاطی(استاد سالم خراط زاده”200 سال پیش مخترع و سازنده چرخ آسیابهای آبی” – حاج … توکل – استاد عبدالرحیم فروتن)

* دوچرخه فروشی(محمدعلی ملکپور خ منتظری – فرازمند)

* رکابسازی(فتح الله فتحی رکابی”بازار قدیم راسته آهنگران” – عیدی …)

* رنگرزی(حاج لازم رمی)

* ساعت سازی(حاج ملا لطف الله نظامی پور”ساعت ساز” – حجت الاسلام سید احمد حکمی – محمدعلی موحدنساج)

* سفیدکاری و گچ بِری(استاد تقی مهینی” تقی شُل – اصالتا کاشانی” – عبدالنبی و عبدالرحمن خاکسارمدنی فرزندان شهید کرم خاکسارمدنی – حسین فروغی – غلامحسین و میرزا نامجوفر”لنگ بافان” – … خلف رضایی – … کلاهساز – رحیم شمال – عبده مظفری – حسن پرواز – محمدعلی دُرعلی)

* شانه سازی(حاج محمدعلی شانه ساز”کیوان”)

* شربت فروشی(… شربتی)

* شمشیرگری و داس سازی(حاج عبدالحسین قبیتی نسب)

* شیرکاکائو فروشی(محمدعلی چمن)

* شیرینی فروشی کودکان(شامل: جیجه یا جوجه خروس فروش و عسلیه . گل قندی توسط خانمی بنام مش قمر در کوچه میرزکیان)

* صحّافی(ملا عبدالنبی فنائی)

* صندوق سازی(ملا حسن آمری یا عامری”روشندل و نابینا”)

* طلا سازی و طلافروشی و نقره کاری(… خلفه نیلساز – حاج نظام دوراندیش و برادرش … –  … رکنی)

* عبا”قبا”بافی و عبا فروشی(غلامعلی عبائی”پدر” – ابراهیم عبائی”پسر”)

* عطّاری(حاج ملا خدایی نجابتی – عیدی ملاکه – محمود صادقی – … عطارروشن)

* فرنی فروشی(آ رضا حسین کتکتانی متوفی 1379)

* قاضی(قاضی مجدالدین در دوران شاه عباس قاضی القضات کشور در اصفهان – حاج حسین قاضی)

* قاطمه بافی(آسید مصطفی موتاب”قدمه ریس”)

* قبا”عبا”دوزی(آسید عبدالله تراب زاده”خیاط” – 1280 -1375 – در محل بازار کهنه و سپس میاندره)

* قَز پَز”خرید و پختن پیله کرم ابریشم”(حاج میرزا اخوان صباغ متوفی 1314 – حاج عبدالمحمد بافنده کار – حاج ماندنی صباغ –  حاج … قبله – حاج نصرالله موقرعصاره – حاج … افضل زاده – حاج حسن شنگل)

* قصّابی(حاج علی کیانی – سلطانعلی و عبدالعلی جوهرقلی – شیرعلی و عبده قصاب جنب مسجد بازار قدیم)

* قفل سازی(استاد حاج عیدی نظری – حسنعلی پاک مهر)

* قلیون ساز(… ممل زاده – ورودی بازار قدیم خ شریعتی)

* قنادی”شیرینی فروشی”(حاج عبدالحسین انتظامی”استاد قنادان” – حاج رجبعلی خسروپناه دزفولی”قنادی گلستان” – حاج علی نوروزی نژاد”شکرچیان”)

* قنداق ساز(ملا مهدی ترابی کیا”قنداق ساز”)

* کاشیکاری و معماری مساجد(نقل قول حاج عبدالحمید معمارزاده: حاج محمد طاهر معمارزاده استاد کاشیکار و معمار مساجد – حاج عبدالمحمد معمارزاده معمار اماکن – پدرم حاج مهدی عروه معمار مساجد و برادربزرگتر حاج عبدالمجید عنایتی(عروه) – حاج عبدالحسین عروه فرزند بزرگ حاج مهدی عروه استاد کاشیکار و معمار مساجد – محمود عروه فرزند حاج عبدالحسین عروه و نوه ی حاج مهدی عروه استاد کاشیکاری مساجد – لازم به ذکر است که حاج محمدطاهر عموی حاج مهدی و حاج عبدالمجید بودند و پدرم و حاج مهدی و حاج عبدالمجید با هم پسر عمو بوده اند – حاج محمد طاهر پدر بزرگ بنده بودند)

* کالای خانه قدیمی(حاج محمدحسین نظامی پور”فروشنده یخچال نفتی”)

* کپو بافی(خانم … ظهیری)

* کتاب فروشی(ملا محمدرضا معرف زاده”متوفی 15 محرم 1394 قمری مصادف با 18 بهمن 1352″ – حاج ابوالحسن ناجی – حاج ماندنی فولاد”کتابفروشی معرفت”متوفی 20 مهر 1389″ – محمدعلی قرمزکن)

* کفشدوزی”کوش دوزی”(حاج محمدحسین فولاد”کوشدوز” متوفی 1360 – ملا عبدالحسین … – غلامعلی درچین –  عبدالرضا صداقت پدر پورانیان – غلامحسین گندمی)

* کلاه سازی – کلاهمالی و کلاه نمدی(حاج بابا قاسم کلاهساز – اسکندر فتحی”جلی” – شکرالله افشاریان زاده – اسدالله بنده خدا – غلامحسین آگه – ابراهیم غنچه – حسین غنچه)

* کلکچی(سیدحسین هاشمی”کلکچی”)

* کلّه پزی(فتح اله قلمباز برادر ملا مهدی محل کار چارهون پشت مسجد جامع)

* کوره دار”گچ پز”(حاج فضلعلی علیزاده گچ پز واقف مسجد نجفیه – حاج یعقوب کوره پز – شهید حاج عبده خوشروانی)

* گلّه دار”گوسفنددار”(حاج سیدجعفر موسوی”گلّه دار”)

* گلیم بافی(… بهرامی)

* گیوه بافی(عبدالرحیم فتح اله گندمی – غلامحسین فتح اله گندمی – … ساطعی)

* لاستیک فروشی(حاج عبدالمحمد درویش زاده – حاج غلامعلی دُرچین – حاج عبدالمحمد احسانی)

* لحافدوزی”نداف”(… نداف – … پورعابد)

* لُنگ بافی”جا نمازی و روسری و مغنا”(حاج ابوالقاسم خلیلک”عباسیه”)

* مسگری و روی گری(نقی مسگرنژاد – طاهر مسگرنژاد”ابتدای کوچه بازار قدیم مقابل کوچه مسجد جامع” – مشهدی احمد مسگر”مانوری زاده” – علیرضا جوهر – رجبعلی مس چیون”مس چیان – پوربیات در کوچه فاطمیه محله قلعه عکس موجود” – حمزه مسگر”بازار قدیم محوطه کاروانسرا روبروی راسته آهنگران” – نبی مسگر  – هدایت چکش کار)

* معماری و مرمت کاران بناهای تاریخی(حاج محمدحسین آخوندرجب”بینا” – شهید حاج اسماعیل بختیار”شهادت بر اثر اصابت دو موشک همزمان به منزل ایشان” – حاج عبدالنبی خادمعلی زاده – ملامحمد رکابساز”قبادراز” – ملاعلی ریسمانباف – حاج مهدی زرنگ زاده – استاد”اسا” سنار – حاج عبدالحسین شاهین زاده – مشهدی محمدعلی شلل – حاج عبدالحسین صنیعی – حاج عبدالکریم صنیعی – استاد ماشالله صنیعی(نماکار سبزقبا) – حاج مصطفی صنیعی – حاج عبدالحسین عروه – حاج محمود عروه – حاج مهدی عروه(معمارزاده) – حاج عبدالمجید عنایتی”عروه” – حاج ابراهیم غزال – حاج ملاحسن غیاثی – حاج غلامحسین کاسب زاده – حاج محمدعلی گلشکوه – حاج عبدالنبی مجلل – جواز معمار پدر حاج ملاحسن غیاثی که کار دیوار شمالی مسجدجامع بالای درب شوادون از کارهای او در دوره پهلوی اول است – حاج عبدالمحمد معمارزاده – حاج سلطانعلی مقدم پور – حاج غلام مؤذن نژاد”1322-1375″)

* نانوائی(… پورحسین چرخکی – حسنعلی سیدعطاری – احمد شاطرپور – قاسم … – نوروز چولی”مهرشاد”)

* نفت فروشی(… کپری نفت فروشی دله ای یا حلبی با سه چرخه ابتکاری تصویرش موجود سال 1352 خ پهلوی امام خمینی فعلی)

* نمدمالی(حسن یعقوب کوره پز – سیدعباس و سیدعبدالله سیدآسیابان – سیدحسین ضامنی – ابوالقاسم آگه – ابراهیم و حسین غنچه – اسکندر فتحی(جلی) – رضا بشیری – عبده لطفی – محمد خاتمی – سیدعبدالکریم و سیدحسین سیدنظرزاده – احمد محمدیان)

* ورشوساز یا ورشاب سازی”فلزکاری”(حاجی ورشویی – ملا مهدی ترابی کیا”قنداق سازان” – محمدعلی چراغ زاده – عبدالرحیم عنایت الهی – احمد دقاق نژاد – ورشوساز – مانده قنداق ساز – علی نعمت – حسن نعمت – محمد نعمت – رحمان گل)

توضیحات:

* غلامرضا اخوان صباغ: حاج میرزا اخوان صباغ که در سال 1314 شمسی دیده از جهان فرو بسته شغلشان خرید پیله کرم ابریشم از رشت بوده است که در آن زمان توسط اسب و استر مسیر دزفول تا رشت را رفته و بر میگشته بهر حال این پیله کرم ابریشم در کنار ساحل رودخانه دز در ظروف بزرگ پخته میشدند و پس از خارج کردن خود کرم ابریشم که بصورت مرده داخل پیله بود و خشک کردن در ساحل رودخانه به منزل منتقل و سپس جهت فروش در اختیار مردم جهت نخ ریسی به دوک های کوچک خانگی در داخل منازل بشکل نخ در می آمدند و تحویل خریداران که همان جولهرها بود داده میشد این اشخاص معروف بودند به قز پز و قز همان پیله کرم ابریشم به زبان دزفولی است.

مشاغل قدیمی مردم ایران :

هر چند این فهرست، مبیّن همه شغل ها نیست اما تا حدودی می تواند فضای کسب و کار را در یک قرن قبل ترسیم کند:

آجیل فروش – آسیابان – آشپز(طبّاخ) – اتوکش – اصطلخی(دارنده استخر) – الاغ شمار – آهنگر – آینه بند – آینه ساز – باروت کوب – باغبان – بزّاز(پارچه فروش) – بقّال- بقله فروش(فروشنده حبوبات) – بَلَم ران – بلور فروش – بوریا باف(حصیرباف) – بنّا – بُنَکدار – پاتیل ساز – پاره دوز – پالان دوز – پنبه دوز – پنبه زن(حلّاج) – پنبه فروش- پنیر فروش – پوست دوز – پیله ور(کسی که دارو و ادویه و … را در محله ها می فروخت) – تخمه فروش – تره بارچی – تنباکو فروش – توتون فروش- جوراب باف – چاقو ساز – چرم دوز – چرم ساز – چلینگر(قفل و کلیدساز) – چیت ساز – چینی بند زن – حلبی ساز – حلوایی(حلوا یا شیرینی پز) – حمّال(باربر) – حمّامی – خبّاز(نانوا) – خرّاز – خرّاط – خرده فروش(خورده فروش) – خشت مال – خیّاط – دبّاغ – دست فروش – دقّاق(آرد فروش) – دوا فروش – دوشاب ساز(تولیدکننده شیره انگور و خرما) – ذغال فروش – رزّاز(برنجکوب) – ریسمان باف – ریسمان فروش – زارع(کشاورز) –  زرد چوبه کوب – زرگر(طلافروش) – زهتاب(کسی که روده گوسفند را می تابد) – ساعت ساز – سبزی فروش – سبزی کار – سراج (تولید کننده کیف) – سر قاطر – سفیددوز(آج یا گیوه دوزی) – سفیدگر(کسی که ظروف مختلف فلزی را قلع اندود می کرد) – سَکّاک(سازنده گاوآهن) – سمّاک(ماهی فروش) – سلّاخ – سمسار – شال باف – شانه ساز – شمّاع(شمع ساز) – شمشیرگر(شمشیرساز) – صابون پز – صبّاغ(رنگرز) – عصّار(روغن کش) – عطّار – علّاف(فروشنده علوفه) – طبّاخ(آشپز) – ظرف فروش – علاقه بند(سازنده نوار و قیطان) – فالوده و بستنی فروش – فخّار(تولیدکننده ظروف گلی) – قاشق تراش – قالی باف – قصّاب – قنّاد – قنداق ساز – قُندرچی(کفاش) – قهوه چی – کارد گر – کاسه گر – کاشی کاری – کبابی(جگرکی) – کرباس دوز – کفّاش – کفش دوز – کلاه دوز –  کلاه مال – کلک ران – کلّه پز – کُماج پز(پزنده نوعی شیرینی) – کنّاس(تخلیه کننده چاه فاضلاب) – کوزه گر – کیپائی(سیرابی فروش) – گازُر(لباس شوی) –  گاوکش – گچکوب – گیوه دوزی – گیوه فروش – لبو فروش – لش کش(کسی که با ارابه و گاری لاشه گوسفند حمل می کرده است) – مِجری ساز(مِجری به کسر میم به صندوقچه کوچک فلزی گفته می شد) – مسگر – معماری – مُکاری(اجاره دهنده اسب و قاطر و الاغ) – مُقَنّی(حفرکننده قنات و چاه آب) – موتاب(بافنده موی بز) – نجّار – نخود بریز(کسی که دانه های فندق و پسته و بادام را برای درست کردن آجیل بو می دهد) – نسّاج(پارچه باف) – نشاسته ساز –  نفت فروش – نقّاش – نعل بند – نعلچی گر(سازنده نعل و میخ کفش) – نمد مال – ورشو ساز

عناوین ۱۱۰ حرفه و شغل قدیمی

(همگی بر وزن فَعّال، همراه معنای آن‌ها)

🔸 بحّار(ملّاح): ناخدا – کشتی‌بان

🔸بزّاز: پارچه فروش

🔸بقّال: تره‌فروش- غله‌فروش

🔹بنّاء: خانه‌ ساز

🔸تمّار: خرمافر‌ش

🔸ثمّار: میوه‌ فروش

🔸جبّار: شکسته‌ بند

🔹جرّاح: شکافنده بدن بیمار برای علاج

🔹 جزّاز(قصّاب): گوشت فروش

🔹 جسّاس(جصّاص): گچ کار 

🔹جشّار: ستوربان – صاحب چراگاه اسب

🔸جلّاد: مجری فرمان قتل

🔸جمّال: شتربان

🔹حجّار: سنگ‌ تراش

🔹حدّاد: آهنگر – آهن‌ فروش – زندان‌بان

🔸حرّاض: گچ‌کار – آنکه گچ در کوره پزد

🔹 حشّاش(عشّاب): ادویه‌ساز – گیاه‌شناس

🔸حفّار: چاه‌کن – گورکن – کاوشگر

🔹حکّاک: نگین‌ساز – مهرساز

🔸حلّاج: پنبه‌ زن

🔸حمّال: باربر

🔸حمّامی: گرمابه دار

🔹خبّاز: نانوا

🔹ختّان: ختنه‌کننده

🔹خرّاز۱ : فروشنده لوازم خیاطی

🔸خرّاز۲ : مشک‌دوز –  دوزنده کفش

🔸خرّاط: تراشکار- چوب تراش

🔸خزّاف: سفال کار

🔹خشّاب: چوب‌فروش

🔹خطّاب: سخنران – مسلط به خطبه

🔹خطّاط: خوش‌نویس – خوش‌نگار

🔸خمّار: باده‌ فروش

🔸خیّاط: دوزنده

🔸خیام: چادر دوز – خیمه‌ دوز

🔸دبّاس: دوشاب‌ ساز – شیره پز

🔸دبّاغ: پوست فروش

🔸 درّاج(نمّام): سخن‌چین

🔹دقّاق: آرد فروش

🔹دلّاک: کیسه کش حمام و سلمانی

🔸دلّال: واسطه معامله

🔸دنّاک: آرد فروش

🔸دوّات: سازنده آلات از مس

🔸رحّال: آنکه کجاوه و پالان شتر سازد

🔹رزّاز: برنج فروش – برنج‌ کوب

🔹 رسّام(نقّاش): تصویرگر

🔸رقّاص: رقصنده در مجالس

🔸رمّال: فال‌گیر

🔸زیّات: روغن‌فروش

🔸سبّاح: آب‌ ورز – شنا گر

🔹سبّاک: لوله‌کش

 🔸سرّاج: سازنده زین اسب

🔹سقّاء: آب فروش

🔹سکّاک: چاقوساز – سکه‌ زن – آهنگر

🔸سلّاخ: آنکه پوست حیوان را می‌کند

🔸سمّاک: ماهی‌فروش

🔸سنّان: دندان‌ساز

🔸سیّاح: جهانگرد و گردشگر

🔸سیّاف: شمشیرگر – شمشیر ساز

🔹شجّار: دانشمند گیاه‌ شناس

🔹شمّاع: شمع ساز

🔸صبّاغ: رنگ‌رز – رنگ فروش

🔹صحّاف: مصحف‌ فروش – دوزنده ‌کتاب

🔹صرّاف(فلّاس): داد و ستد کننده پول

🔸صفّار: رویگر – روی‌فروش – مس‌گر

🔸صیّاد: شکارچی

🔸صیّاغ: زرگر – جواهر ساز – ریخته‌ گر

🔹ضرّاب: سکه‌ زن

🔸طبّاخ: آشپز

🔹طبّال: طبل زننده – دهل‌ زن

🔹طحّان: آسیابان

🔹طرّاح: طرح‌ریز – نقشه‌کش

🔹طرّار: راهزن – دزد – جیب‌بر

🔸طرّاز: نگارگر جامه – زینت‌گر

🔹طنّاز: خنداننده

🔹طیّار: خلبان

🔹عشّاب(حشّاش): ادویه‌ساز – گیاه‌شناس

🔹عصّار: روغن ساز

🔹عطّار: عطرفروش – داروفروش

🔸عقّاد: عقدکننده – سازنده نخ و تکمه

🔹عکّاس: آنکه عکس برمی‌دارد

🔹علّاف: علوفه فروش

🔸غسّال: مرده شوی

🔹غو‌ّاص: مرواریدیاب – فرورونده در‌ آب

🔹فحّام: ذغال فروش

🔸فخّار: سفال‌گر – سفال‌ پز

🔹فرّاش: خدمت‌کار

🔸فصّاد: رگ زن – حجامت‌ کننده

🔹فلّاح: کشاورز – برزگر

🔹 فلّاس(صرّاف): داد و ستد کننده پول

🔸فنّان: هنرمند

🔹قصّاب (جزّاز): گوشت فروش

🔹قصّاف(لعّاب): بازیگر

🔹قنّاد: شیرینی‌ پز

🔸قُندرچی(کفاش)

🔹کسّاح: برف‌ روب – خاک‌ روب

🔸کفّاش: سازنده یا تعمیرکار پاپوش

🔸کنّاس: رفتگر – تخلیه‌گر آب چاه

🔹لبّاد: نمد مال – نمد‌ فروش

🔸لبّاف(لوّاف): جوال‌باف – پلاس باف

🔸لحّام: جوش‌کار

🔹 لعّاب(قصّاف): بازیگر

🔹 لمّاز(همّاز): آبرو ریز و عیب‌جو

🔸مدّاح: ستایشگر – خواننده شعر آیینی

🔹مشّاط: آرایشگر

🔸ملّاح (بحّار): ناخدا – کشتی‌بان

🔹نبّاش: قبرکن – کفن‌ دزد

🔹نجّار: درودگر – چوب ساز

🔹ندّاف: پنبه‌ زن – لحاف‌ دوز

🔸نرّاد: نرد باز

🔹نسّاج: بافنده پارچه و جامه – پارچه باف

🔹نصّاب: نصب‌ کننده

🔹نعّال: نعل بند

🔹نقّاش (رسّام): تصویرگر

🔸نقّار: آنکه‌ بر سنگ‌ یا چوب‌ کنده‌ کاری‌ کند

🔹نقّال: قصه‌ گو – افسانه‌ گو

🔸نمّام (درّاج): سخن‌چین

🔸ورّاق: کسی که کتاب را صحافی کند

🔸هزّال: دلقک – لطیفه‌ پرداز

🔹همّاز (لمّاز): آبرو ریز و عیب‌جو

مشاغل به زبان عربی – اصحاب الحِرف و المِهَن
مفردات – فهرست شغلها = قائمه المهن

1.تراشکار:تَورنَچی
۲.تعمیرکار:مصلح
۳.خدمتکار:خادم
۴.روغنکار:دهان
۵.برقکار: کهربائی
۶.رنگ کار: صباغ
۷.ورزشکار: ریاضی
۸.پیمانکار: مقاول
۹.همکار: زمیل
۱۰.بیکار: بدون عمل ، عاطل
۱۱.جوشکار: حداد ، لحیمچی
۱۲.کاشیکار: امطبگچی، اسطه مال کاشی
۱۳.سفیدکار: لباخ مال بورگ ، مبیضچی
۱۴.گچکار: لباخ مال جص
۱۵.سیمانکار:لباخ مال سمنت خشن و ناعم
۱۶.نما کار:اسطه مال واجهه
۱۷.فلزکار:عامل المعادن
۱۸.صاف کار:سَمکَری
۱۹.کابینتکار:اسطه مال کاونتر
۲۰.ام دی اف کار:اسطه مال MDF
۲۱.کارگر:عامل
۲۲.آرایشگر:حلاق
۲۳.آهنگر:حداد
۲۴.زرگر:صایغ
۲۵.رفتەگر:کناس
۲۶.جادوگر:سَحار
۲۷.صنعتگر:حِرَفي
۲۸.پژوهشگر:باحِث
۲۹.گزارشگر:مراسِل
۳۰.تحلیلگر:مُحلِل
۳۱.غارتگر:سارق
۳۲.امدادگر:مسعف ، مضمد
۳۳.چاپگر:طابِعی
۳۴.بازیگر:مُمَثل
۳۵.مسگر:نَحّاس
۳۶.شیشه بُر /شیشەگر:ابو الجام
۳۷.سفالگر:خَزّاف ، فخّار
۳۸.خبرنگار:مُراسل
۳۹.آموزگار:معلم
۴۰.روزنامەنگار:صَحَفی
۴۱.پَروَرِش دهنده:مُربی
۴۲.راننده:سایق
٤۳.گوینده:مذیع
٤٤.خواننده:مُغنّی
٤٥.فرستنده:مُرسِل
٤٦.دونده:عَدّاء
٤٧.نویسنده:کاتب
٤٨.سازنده:صانع
٤۹.نماینده:نائِب
٥٠.شنونده:مُستَمع
٥۱.نوازنده: موسیقار
٥۲.بافنده: حایِچ
٥۳.ریسنده: ام الغَزِل
٥٤.بیننده: مشاهد
٥٥.فال گیرنده: ابو الخیره
٥٦.تحویل دهنده: ابو التوصیل
٥۷.گیرنده: مُستَلِم
٥٨.کاهنده: مخفض
٥۹.افزاینده: مُحَسّن
٦۰.فروشنده: بائع
٦۱.سبزی فروش: ابو المخَضَر
٦۲.کتاب فروش: بايع الکتب
٦۳.میوه فروش: بايع الفواکه
٦٤.دست فروش: ابوالبسطيه
٦٥.لوازم خانگی فروش: بياع اثاث البیت
٦٦.شیرینی فروش، قناد: ابو الحلاوه
٦۷.پارچه فروش: تاجر القماش
٦٨.نخود فروش: ابو اللبلبی
٦۹.باقالی فروش: ابو الباگله
۷۰.عطر فروش: ابو العطُور
۷۱.بستنی فروش: ابو الموطه
۷۲.آبمیوه فروش: ابو العصایر
۷۳.بلیط فروش: ابو التذاکِر
۷٤.لبنیات فروش: ابو اللبن
٧٥.نقره فروش: بایع الفضه
٧٦.کفش فروش: بایع الاحذیه
٧٧.لباس فروش: بایع الملابس
٧٨.مرغ فروش: ابو الدجاج
٧٩.مصالح فروش: ابو الانشائیه
٨٠.مبلمان فروش: ابو الآثاث
٨١.هتلدار: صاحب الفندق
٨٢.انباردار: ابو المخزن
٨٣.حسابدار: محاسب
٨٤.دامدار: مربی الماشیه
٨٥.زنبور دار: نحال
٨٦.مرغدار: مربی الدجاج
٨٨.مزرعەدار: ابو المزرعه
٨٩.کتابدار: امین المکتبه
۹٠.مغازەدار:صاحب المحل
۹١.مهماندار:مضیف ، معَّزِب
۹٢.خانەدار:ربه البیت
۹٣.کماندار:نبال ، رامی السهام
۹٤.سرایدار:بواب
٩٥.داروساز:صیدلانی
٩٦.قفل ساز:صانع القفل
٩٧.آهنگ ساز:مُلَحِن
٩٨.کلیدساز:صانع المفاتیح
٩٩.فیلم ساز:مخرج
١٠٠.در و پنجرەساز:صانع البیبان و شبابیچ
۱٠۱.پستچی:ساعی البرید
۱۰۲.نظافتچی:عامل مال النظافه
۱۰۳.شکارچی:صیاد
۱۰٤.گاریچی:عربنچی
۱۰٥.چایچی:چایچی
۱۰٦.قاچاقچی:مُهَرب
١٠٧.معدنچی:عامل المَناجِم
١٠٨.پنچرچی:پنچرچی
١٠٩.بولدوزرچی:ابو البلدوزر
١١٠.آبدارچی:الحارس
١١١.سخنران:خَطیب
١١٢.خیاط:خیاط
١١٣.جهانگرد:سائح
١١٤.مستخدم:نادِل ، خادم
١١٥.برنامه نویس:مُبَرمِج
١١٦.لوله کش:ابو البواری
١١٧.چوپان:راعی
١١٨.منشی:سكرتير
١١٩.مدیر:مدیر
١٢٠.کارشناس:خَبیر
١٢١.نجار:نجار
١٢٢.کارگردان:مُخرِج
١٢٣.مترجم:مترجم
١٢٤.ویزیتور:مَندوب
۱٢٥.بقال:بَگال
۱٢٦.نساج:نساج
۱٢٧.حلاج،پنبه زن:نداف
۱٢٨.بازنشسته:متقاعد
۱٢٩.باغبان:حَدَقچی ، بستانی
۱٣٠.جنگل بان:حارس الغابات
۱٣١.راهب:راهب
۱٣٢.کشیش:کاهن
۱٢٣.ملوان:بحّار
١٢٤.بازرس:مُفَتِش
١٢٥.هنرپیشه،هنرمند:فنان
١٢٦.داور:حَکَم
١٢٧.فوتبالیست:لاعب كرة قدم
١٢٨.ماهیگیر:صیاد السمچ
١٢٩.نانوا:خباز
١٣٠.نجار:نجار
١٣١.گارسون:نادل
١٣٢.مهندس کشاورزی:مهندس الزراعی
١٣٣.کفاش:اسکافی
١٣٤.خلبان:طیار
١٣٥ .عکاس:مصور
١٣٦.غواص:غواص
١٣٧.قصاب: گصاب
١٣٨.کارفرما:مدیر العمل
١٣٩.کشاورز:فلاح، مزارع
١٤٠.کارمند:موظف
١٤١.کوهنورد:متسَلِق الجبال
١٤٢.مکانیک:میکانیکی
١٤٣.ماساژور:ابو المساج
١٤٤.نقاش:رسام
١٤٥.وکیل:محامی
١٤٦.ناخدا:کابتِن السفینه
١٤٧.دکتر:دکتور
١٤٨.پرستار:ممرض
١٤٩.پزشک: طبیب، دکتور
١٥٠.پزشک کودکان: طبیب الاطفال
١٥١.پزشک زنان: طبیب النساء
١٥٢.پزشک مردان: طبیب الرجال
١٥٣.روان پزشک: طبیب النفسی
١٥٤.دندان پزشک: طبیب الاسنان
١٥٥.دام پزشک: بیطری
156.متخصص: متخصص
157.تکنسین: تَقَنی
158.جراح: جراح
159.پادشاه: ملک
160.رهبر: قائد
161.رئیس جمهور: رئیس الجمهوريه
162.نخست وزیر: رئيس الوزراء
163.رئیس اطلاعات: رئیس الاستخبارات
164.کارمند اطلاعات: موظف الاستخبارات
165.تیمسار تمام: فَریق الرکن
166.تیمسار: لواء
167.افسر: ضابط
168.سرگرد: رائِد
169.سرهنگ: عقید
170.گروهبان: عریف
171.پلیس: شرطه
172.سرجوخه: قائد الحَضیره
173.سرباز: جندی
174.تفنگدار: ابو البندقیه
175.مین جمع کن: مزیل الالغام
176.تروریست: ارهابی
177.کار: شغل
178.فروش: بایع

توجه :

همراهان گرامی هرگونه پیشنهاد و یا تغییر و اضافات در رابطه با موضوع فوق را می توانید در بخش نظرات، پایین همین پُست و یا از طریق بخش ارتباط با ما، با مدیریت این سایت در میان بگذارید. با سپاس . محمدحسن دُرچین

منبع: وبسایت چمدان آبی (محمدحسین دُرچین)