حِتَّه “شیر شجاع عرب” و آخرین نغمه
( داستان و روایتی واقعی از حِتَّه “حاتم الکعبی” )
ژاندارم را کشت. شیخ هم کشته شد، خیلی زودتر از آنچه فکرش را می کرد. حالا وقتِ کشته شدن حِتّه فرا رسیده است. زور را نمی پذیرد نه بخاطر آنکه خودخواه و زورگو و شرور است. زور را نمی پذیرد چون خود، به دیگران زور نمی گوید. آنکه در برابر زیردستان ظالم و زورگوست در برابر فرادستان مطیع و منقاد است .
اِزریزر روی شن ها نشسته است. اسلحه اش روی پایش است و با آن ور می رود. کُلتِ رولول ِ شش لول . گردونه فشنگ ها را گرداند و نگاهی به داخل رول می اندازد. اسلحه بی فشنگ است، ولی گویی حس قدرتی به او دست می دهد. زیر سایه درختِ گَز کوچکی که در حال خشک شدن است نشسته اند.
دو بلبل خوزی، سکوت شنزار و بیابان را می شکنند. با صدای خوش و برای هم می خوانند. آن قدر تند و بی توقف می خوانند که گویی عجله به گفتن و خواندن دارند. صدایشان در دشت پیچیده است. اِزریزر از حِتَّه چند سالی بزرگتر است اما او را به خاطر جُثِّه کوچکش اِزریزر می خوانند. عرب ها گاه اسمی را بصورت مصغٌر خطاب می کنند. اِزریزر هم به معنی گنجشک کوچک است، به همین دلیل حِتَّه به اِزریزر گفت : اِزریزر، بلبل ها چی می گویند؟
چه می دونم ازریزر و بقیه می خندند. سید عَبِد گفت: حته مگر هر کس هر چی اسمش بود باید همان طوری باشد که اسمش هست؟ حته رو به سید کرد و گفت: این حرفت درست است. تو هم فقط اسمت سید است، اما سیدی رو بلد نیستی. همش فکر زن ها و شکمت هستی؟
سید عَبِد سرش رو پایین انداخت و ساکت شد و رو به حته گفت: حته اسم هر کسی بالاخره یه چیزیه. حالا اِزریزر که نباید حرف زدن بلبل ها و گنجشک ها رو هم بلد باشه. آره منم سید نیستم، اما همه به من سید می گویند. حته با خنده گفت: خوبه که خودت هم خودت رو قبول نداری و حقه بازبودنت رو قبول داری. حته در ادامه گفت: اما با این ناله و فغانی که می کنند، می فهمم چه می گویند. از راه و رسم جدایی و مرگ می نالند. شاید هم برای من می خوانند. رو به سید کرد و گفت: سید تو اصلاً این چیزا را می فهمی؟ نه نمی فهمی .حته شعری را که در زندان اهواز از جمال شنیده و حفظ کرده است را زیر لب با‌خود زمزمه می کند
دَعِ الرسم الذی دَثَرا یقاسی الرَیح والمطرا
و کُن رجلاً اَضاع العُم رفی اللذات والخطرا
رسمی که در گذر زمان نابود شده و باد و باران به فنا داده است رها کن و از آنان باش که زندگی را در لذت ها و خطرات می گذرند.
زندان زند اهواز
ظلم و ستم ِ مستوفی، کشاورزانِ روستای دَبات را خشمگین کرده است. کلِ محصول را از کشاورزان گرفته است. چند ماه گذشته و هنوز حتی بخشی از سهم کشاورزان پرداخت نشده است. فقر و فلاکت بیداد می کند. پاسگاه و دولتی ها پشتِ ملّاکین اند. مستوفی که می آید یک نفر مسلح بنام ضابط همراهش هست. گاهی هم سربازی از ژاندارمری او را همراهی می کند. وقتی هم مهمان شیخ هستند و سور و ساتی است رئیس پاسگاه هم می آید. آن روز مستوفی تنها با ضابط می آید. مردم شروع به گلایه و اعتراض می کنند .حَنّوش برادر بزرگ حته سردسته معترضان است. اعتراض بالا می گیرد و در برابر تهدید مستوفی، روستائیان به مالک حمله می کنند. حته جوان و پر جنب و جوش است. به مستوفی حمله و او را می زند و ساعت مچی مستوفی را می گیرد. حته و ازریزر می خواهند اسلحه ضابط را بگیرند که با شلیک هوایی ضابط دور می شوند. چند روز بعد ژاندارم ها با حکم جلب پسران جَعلوش، حته، حنوش و اِزریز می آیند. با عبدالله و هُویِلش که در درگیری نبودند کاری ندارند. دنبال حته هستند، حته را نمی یابند حنوش و ازریزر را با خود می برند.
جعلوش گفت :چه بلایی سر بچه هام میخواهند بیارن؟
سید فهد گفت : والله ظلم می کنند. همه چیزمان دست اینها افتاده است. قاجار و پهلوی، اینها را بر ما حاکم کردند و نظام مافی ها بخشی از بهترین زمینهای شوش را تصاحب کرد .
جابر گوشه ای نشسته، پیر جهان دیده و معتمدِ طایفه است، ریشِ سفیدش بر دشداشه ی شیری رنگ، با خطوط قهوه ای روشن افتاده است. زیبایی خاصی به او داده و چهره اش را نورانی تر کرده است. سیگار می کشد و با حسرت گفت: شما نمی دانید چه بر سر ما آورده اند .
نظام مافی اصلاً قزوینی است. خوزستان چکار می کنه؟ از طرف شاه و حکومت، نماینده خرم آباد، بعدش یکی از شهرهای خراسان، بعدش نماینده بوشهرش کردند. خوزستان را اصلاً به چشم ندیده سناتور خوزستان‌اش کردند. اصلاً اینا زمینشون کجا بود؟ همیشه با ظلم و ستم از ما مالیات می گیرند و با هدیه و رشوه و پول دادن به مقامات بالاتر پُست می گرفتند. الان هم همینطوره، نگاه کنید همه ادارات هم که دست عجم هاست. مستوفی زمین دار روستای دَبّات بود. ظلم و تبختر او مردم را عاصی کرده است .
حته فردای آن روز گفت: گاومیش ها که برای چرا بیرون آمده اند همه را به زمین های کنجد می‌بریم. همه را خراب می‌کنیم، تا بفهمند دباتی‌ها چه می کنند؟ زندگی سخت و طاقت فرسا و فقر و ناداری در دبات، زندگی را بر جَعْلوش روز به روز سخت تر می کند.
حته گفت :گوسفندهای شیخِ روستای کوت را می بریم. با افراد شیخ درگیر شده و یکی از افراد شیخ کشته می شود. حالا علاوه بر سرقت، قتل هم اضافه شده است. شیخ شکایت به پاسگاه می برد .جعلوش به سراغ شیخ چنانه رفت. بیا و وساطت کن. حرف تو را قبول می کنند، فصل می دهیم و رضایت بگیر. بیا رضایت بگیر. لااقل حته را زندان نبرند. جعلوش قبل از رفتن پیش شیخ، به مزار دانیال رفت. هر وقت به شوشِ دانیال می آید اول به زیارت دانیال نبی ع می رود و در برگشت به دبات باز هم به زیارت می رود .
جعلوش به شیخ گفت: دو برادر حته زندان هستند. با مستوفی هم درگیر هستیم. والله حته آدم بدی نیست، جوان و جاهل است. سِنِّی ندارد. پشیمان است. من ضامن می شوم. بیا و کمک کن و برای حته عفو بگیر.
شیخ گفت: باید اول به روستای عمله سیف برویم و از سیف الله خان هم کمک و سفارشی بگیریم .فرمانده پایگاه به نرمی پاسخ می دهد و قول مساعد می دهد اما می گوید: حته را بیاورید، تا شیخ کوت بیاید.
حته را تحویل پاسگاه ژاندارمری می دهند، اما خبری از آزاد شدن حته نیست. چه شد شیخ؟ چرا حته رو آزاد نمی کنند. حته که گفته دیگه کار خلافی نمی کنه نمی دونم. قول اینها، قول نیست . کمی صبر کن ببینم .غروب شد. شیخ و جعلوش جلوی پاسگاه ایستاده اند. شیخ با نا امیدی به فرمانده پاسگاه گفت: من به جعلوش پدر حته قول داده ام. شما که گفتید حته را بیار تا تعهد بدهد و آزادش کنید. پس چی شد؟ من هم قول دادم که امان بگیرم و او را برگردونم.
رئیس پاسگاه گفت: نه اینها باید ادب شوند. حته شرور و یاغی است. شیخ هم رضایت دهد ما قبول نمی کنیم .دستور آمده تا حته رو به دادگاه نظامی اهواز بفرستیم .اما حته شرور و یاغی نیست. مساله قتل رو هم خودمون با رضایت و رسم خودمون فصل می کنیم، دیگه چه مشکلی هست؟ من نمی دانم. دستور آمده تا حته را آزاد نکنیم. دستور را باید اجرا کنم .
حته را تحت الحفظ به هنگ ژاندارمری دزفول می برند و از آنجا او را به اهواز منتقل می کنند. دادگاه نظامی در محل ِ پادگان لشکر ۹۲ زرهی خوزستان است. تا تعیین وقتِ دادگاه بعدی او را به زندان خیابان زند پیش برادرانش می برند. حَنوش به حته گفت: چرا کاری کردی که تو را هم بیاروند زندان؟ چرا باز دزدی کردی؟ باید پیش پدرمون می ماندی.
حته‌گفت: هنوز دادگاه دارم. در دادگاه بدوی یا جنازه ام را می بینید، یا می فهمی که برادرت چکار کرده است. تا مستوفی و مجدی بالای سر ما زور می‌گویند و شما زندان هستید نمی‌گذارم آب خوش از گلویشان پایین برود جَد و آباء ما روی زمین ها کار کردند. این ها از کجا آمده اند که ما برای آنها کار کنیم.
جمال گفت :درسته اما، همیشه همین بوده است. فرقی نکرده. مگر قبلاً راحت بودیم. قبلاً هم شیخ مزعل و شیخ خزعل از ما سالانه مالیات می گرفتند. همه چیزمون دست آنها بود. مگر زمین های همین جا، پشت ِ همین زندان نزدیکِ شکاره ( معروف به زمین ها و باغ دولتی ) را شیخ خزعل به حاج تقی دولتی نداد؟ بعدش هم رضا خان همان را امضا کرد و امثالِ نظام السلطنه و مستوفی و مجدی ها و … را بر ما حاکم کردند. عرب و عجم نداره. زور زوره. دلت رو به این حرفها خوش نکن. بدبختی و جان کندن مال ماست و برداشت محصول و شیرینی و خوشی مالِ اوناست. باید جنگید و حق مردم رو‌گرفت. حته منتظر جلسه بعدی دادگاه است .وقت اعزام به دادگاه است. حته فکرِ فرار است. سربازی جلو و سربازی پشت سر با دستبند او را از زندان بیرون می برند. حته سرباز را هل می دهد و فرار می کند. مأمورها سر و صدا می کنند و کمک می خواهند، اما حته ناپدید می شود.
زندان و فرار حته
پایش گرم شده است. گرمی خون را حس می کند. زیر کشاله رانش زخم برداشته است. موقع رفتن داخل اگو میله آهنی پایش را زخم کرد. داخل اگو چمباته نشسته تا هوا تاریک شود. بوی تند ِگنداب ِ شیرابه ها حالش را بهم زد. هرچه بوی گند است اینجاست. هرچه آشغال است اینجاست. شیشه هم پایش را بریده، موش ها از پیشش ورجه ورجه می کنند. سوسک بزرگی روی دستش و موش ها زیر پایش رژه می روند. تمام فاضلاب غربِ شهر اهواز از اینجا به کارون می ریزد. حالا وقتشه. هوا کمی تاریک شده است..حته با احتیاط بیرون آمد. کثافت بر لباسش نشسته است و بوی تند کثافات آزارش می دهد. تنها راه اینکه خود را به کارون می اندازد. همیشه در کرخه شنا کرده، کارون در اینجا آرام و خسته و سلانه سلانه می رود.
دو بار، سه بار زیر آب می رود، نفسش را حبس می کند. زیرآب خود را بالا و پایین و چپ و راست می کند. شاید از فاضلاب پاک شود. با دستبند نمی‌تواند تمیز کند. فایده ای ندارد، بوی فاضلاب نمی رود، حس می کند همراهش هست .الان که زخمی شده هنوز هم بعد از چند سال بو را حس می کند. هرچه عطر از العماره ی عراق و آبادان خریده به سر و صورت اش زده اما باز هم بو را می فهمد. آهسته خود را به خانه های پلیتی یا کپرآباد که درست کنار ِزندان خیابان ِزند اهواز بود رساند. بیشتر ساکنان از طایفه نواصر هستند .خانه های حلبی و کپری آخر شهر بود. محله را آخر آسفالت می گفتند. آخر شهر، مثل آخر دنیا. خانه ها از گِل و با پِلیت و حلبی است. سقف از حصیر و نی های کنار کارون. کمی بعد از خانه های کپری، باغ حاج تقیِ دولتی و باغ شکاره است. باغ حاج تقی به منطقه وسیعی از زمین هایی می گفتند که شیخ خزعل به حاج تقی داده بود، از منطقه آخر آسفالت تا باغ شکاره. با خلع شیخ خزعل و با آمدن رضا شاه به اهواز، حاج تقی دولتی امضای رضا شاه را بر سندهایی که شیخ خزعل به او داده بود می ستاند. حته درِ یکی از خانه های کپری را زد.
— کیه ؟
— منم. در رو باز کن .
دستش را جوری می گیرد که صاحب خانه دستبند را نبیند، اما می بیند .
— برادر کی هستی ؟ چه میخای ؟
— کمک. کمک میخام
— زندانی هستی ؟ نکنه همون که ظهر فرار کرد ؟
— عا(ها) خودمم
— مأمورها تمام شهر رو گشتن، کجا بودی ؟
— توی ایگوی شهر قایم شدم، حالا فقط دستم رو باز کن. نترس زود میرم
جلیل دنبال ارّه فلز بُر می رود. در این وقتِ شب ارّه از کجا گیر بیاورد؟ تیغه ای فلزی پیدا کرد و بعد از چهار پنج ساعت دستبند رو شکستند .
— کجا میخای بری ؟ داره صبح می شه
— می رم دهاتمون . دبّات
— کجاست ؟
— شوش دانیال . فقط منو ببر اون ور آب. لشکرآباد پیش نعیم .
در تاریکی هوا راه می افتند .
— از کجا می رویم .
— نگران نباش. نترس .
— من و ترس. ترس شاید از من بترسه.
— از باغ حاج تقی به سمت گاومیش آباد و از اونجا با بلم به اون ور آب، به روستای چُنیبه می رویم. از آنجا هم یکی از فامیل ها را پیدا می کنم که تو را با موتور، به لشکرآباد ببرد. خانه نعیم رو پیدا کرد .نعیم از فامیل های حته است. لشکرآباد عرب نشین است، تعداد کمی هم عجم ها هست که دکان دارند .عرب های این محله اهواز، بیشتر از مهاجرینِ سوسنگرد و از طایفه کعبی ها و طُرفی ها هستند. حته چند بار در زد.
— کیه ؟
— حته ، حته ابن جعلوش
— چی شده ؟ حته اینجا چه می کنی؟ در شهر همه جا اسم تو است.
مأمورا همه جا دنبالت هستند. از حنوش و ازریزر چه خبر ؟
— هر دو در زندان هستند. من فرار کردم.
— فرار رو می دونم. همه می دونند. دو سرباز رو هم الان زندانند.
— حالا هر جوری شده منو برسون شوش.
— برای تو هر کاری می کنم .
– هر کاری. شرافتِ مرد به حمایت از برادر خود است.
—ممنون برادر
— راستی شوش که رسیدیم سری هم به کافه علی قمی بزنیم؟
— نه من اهل ِ رفتن به کافه علی قمی نیستم. تا حالا هیچ وقت نرفتم. الان هم باید زودتر برم دبّات .
— پس من می رم اگر باز بود لبی تر می کنم و زود برمی گردم اهواز.
برای فردِ وابسته به طایفه هر کاری که بتوان باید انجام داد. شرافتِ مرد به حمایت از قوم و نسبِ خویش است .در وقت نزاع احساسِ همبستگی و همدری فوران می کند. همه چیز از جان و مال، فدایِ قوم و عشیره می شود. سنتی که اوج همیاری و فداکاری است، گاه با طعمِ تلخ ِتعصبی کور و خشن همه چیز را نابود می کند .حته پیاده شد و به سرعت دور شد. در این وقتِ شب هیج وسیله ای نیست. تا روستای دبّات شاید پنج شش ساعت باید پیاده می رفت. راهش را دورتر کرد. از پشت پاسگاه می رود. با چفیه خود را پوشانده، در شب کسی او را نمی بیند.
شب و سکوت بر شهر حاکم است. تنها صدای سگ ها و زوزه شغال ها گرسنه می آید. در دور دست، شبحِ هیکلِ کاخ های آکروپل و آ‌‌‌پادانا ، کاخ ِشاهِ شاهان، شاهِ هخامنشی خودنمایی می کند. خسته و خاموش، خبری از هیاهوهای کاخ های شاهانه نیست. حته چنان تند تند راه می رود که گویی می دود. می خواهد زودتر از شهر بیرون رود. به مقبره دانیال نبی ع رسید. درها بسته اند. اینجا هم از هیاهو خالی است. پشتِ درهای بسته توقفی کرد. نذری در دل و سلامی بر زبان راند. از کنار مقبره دانیال ع و از پل کوچکِ رودخانه نفس زنان گذشت و در تاریکی مطلق بیابان ناپدید شد. پایش زخم است و خون آلود، اما به سرعتِ برق و باد و دوان دوان خود را به دبات رساند.
تصویری از حِتَّه “حاتم الكعبي” شیر شجاع عرب
اولین عشق
به دُبّات رسید، خانه نرفت. با شنا کردن از کرخه ی پر خروش و خطر گذشت. شنا کردن در شب، آنهم از رودخانه خروشان کرخه جرأت زیادی می خواست، اما برای حته عادی بود. دو روز در جنگل و در میان ِانبوه درخت های گز ماند تا مطمئن شود از مأمورها خبری نیست. گرسنه است، قِرقی و درّاج ها می نشینند و پرواز می کنند و حته راهی برای صید نمی یابد. به کنار کرخه رفت به امیدِ صیدِ ماهی، آنهم بی نتیجه بود. زیر سایه درختِ کُناری نشست. ترجیح داد حدأقل با خوردن ِ کمی کُنار و گاگِله و پنیرکِ گلِ خارهای وحشی کمی خود را سیر کند .
نزدیک غروب به دبات رفت. از میان نیزارها و درخت های بید و کهور ِکنار ِکرخه گذشت. هوا هنوز تاریک نیست. جست و خیز و صدای وزغ های سبز فضا را پر کرده است لگجی های رسیده و سرخ و شیرین وسوسه اش کرد .چند لگجیِ بزرگ از میان بوته لگجی چید و خورد .به کنار خانه رفت. با احتیاط درون خانه را بررسی کرد. دختری در حال دوشیدن گاومیش ها است. دختر با اینکه ریز اندام و‌کوچک است، اما با صلابت میان گاومیش های قوی هیکل آرام نشسته است. لباس سبز و زیبای دختر جلوه ای خاص و درخشنده به او داده است. در دبّات همه از یک طایفه اند، اما این دختر را نشناخت. خیره به تماشای دختر نشسته، گویی همه چیز یادش رفته است. محو تماشای دختر شده است. خطر را فراموش کرده است .عبسه با خوشرویی با دختر حرف می زند. عبسه چند قرص نانِ تازه و گرم از تنور برای دختر آورده است. غرق نگاه دختر شد، حالا شناخت. پس چرا فکر می کرد تا حالا او را ندیده است؟
عَبسه صدایی شنید با‌کنجکاوی همه جا را نگاه کرد. حته را دید.
— حته حته پسرم ، نور چشمم، کی آمدی ؟
با اشک در آغوشش گرفت و غرق بوسه اش کرد.
— حته حنوش و ازریرز کجا هستند. برادرانت کو؟
— صبر کن تعریف می کنم. بیا این بلوده است. آمده تا کمکم کند.
جَبریّه از آنسو دوان دوان می آید. ستّار در آغوش مادر است و گریه می کند. به آغوش پدر می سپارد. آرام شد. با جبریه به اتاقِ کوچک ِگِلی شان می روند. عبسه صبح زود شیر گاومیش و نان تازه می آورد.
جَعْلوش از فرار حته خبردارد ولی به عبسه چیزی نگفته است. پس از سکوت طولانی گفت :
— حته بهتر است در روستا نمانی. در روستا باشی مأمورها به سراغت می آیند.
عبسه گفت:
— چرا مگر آزاد نشده؟
— نه فرارکرده و دنبالش هستند .
— ای وای، واویلا حالا چه می شود
حته گفت:
— باشه اون ور کرخه و به جنگل می روم. اما همیشه نه.
— برو تا ببینیم دادگاه حنوش و ازریرز چی می شه .
حنوش در دادگاه، به چهار سال و ازرریرز به دو سال محکوم و زندان می شوند. حته فراری است.
تعقیب و گریز
حته سراغ لوزه رفت. لوزه دوست حته و از روستای کوتِ کربعلی ( ابراهیم آباد فعلی) است. حته به لوزه گفت: لوزه نقشه ای دارم. کمک می کنی
– چه کمکی ؟
— چند تا اسلحه می خواهم. مأمورها دنبالم هستند. اسلحه میخواهم. نقشه ای دارم، باید کمک کنی
— من در خدمتم
نقشه ای می کشند. قرار می گذارند، به سید عبد که دهنش لق است بگویند. لوزه به سید عَبد گفت : حته را دعوت کرده ام تا اینجا ( کوت عربعلی، ابراهیم آبادفعلی ) بیاید .خبر به فرمانده پاسگاه رسید. برای دستگیری چند مأمور به کمین نشستند . بیست نفر با حته هم پیمان‌شده اند. در سیاهی شب، ژاندارم ها غافلگیر شدند. پنج مأمور تاب مقاومت ندارند. لوزه یکی را می کشد. بقیه تسلیم و اسلحه ها را تحویل می دهند و فرار می کنند .خبر به سرعت در منطقه پخش می شود. فردای آن روز ژاندارم ها به دَبّات هجوم می برند. خانه جعلوش را محاصره می کنند .فرمانده پاسگاه می گوید : حته و اسلحه ها را باید تحویل ما بدهید .
جعلوش می گوید : نمی دانیم حته کجاست و اسلحه ای هم نداریم اگر اسلحه ها را ندهید همه مردان روستا را دستگیر و به پاسگاه می بریم .
سید فهد می گوید :صبر کنید، ببینیم چه کنیم. همه جا را می گردیم .سید فهد و جعلوش اسلحه های ام یک را در گوشه خانه جعلوش و زیر انبوهی از کاه می یابند و تحویل می دهند .
سید فهد گفت :شاید آن سوی کرخه رفته است. شاید در جنگل یا در نیزارهای نزدیک مرز رفته است. شاید هم در نیزارهای تالاب آهودشت مخفی شده است. ما چه می دانیم کجاست.
فرمانده پاسگاه گفت: سید دُبه دار(دوبه = وسیله رد شدن از آب) را بیاورید .
من دُبّه دار هستم. مردم را با دّبه از کرخه رد می کنم. حته را هم می شناسم ، دروغ نمی گویم، اما حته را من نبرده ام.
ژاندارم ها برگشتند. جرأت نمی کنند کسی را بازداشت کنند. ولی حالا یک ژاندارم کشته شده است. این مساله ای حیثیتی برای ژاندارم هاست. هر جور شده باید حته را دستگیر کنند .
سروان کشاورز، رئیس گروه تعقیب یاغی ها در شوش مستقر است. شیوخ را در پاسگاه جمع کرد و گفت :
— همه شما شیوخ باید امضا کنید که حته یاغی است و شما هم باید او را قانع کنید که تسلیم شود، یا خودتان دستگیر و تحویلش دهید وگرنه با دولت طرف هستید.
شیوخ از ترس و با ناراحتی طوماری را که کشاورز آماده کرده است امضا می کنند . تنها دو نفر مخالفت می کنند. سید تفاح و یکی دو نفر دیگر. سید تفاح گفت:
— حته از من و کوتِ من هیچ دزدی یا باجی نگرفته است. حته یاغی نیست، حنوش هم آدم درستی است .
سید فهد هم آنجا بود. کشاورز را گوشه ای برد و گفت:
— دنبال حته نرو، می خواهی بچه هایت یتیم شوند؟
— حته را می گیرم. خواهی دید. همان کاری را که با حمدان کردم با حته هم می کنم. او را به ماشین بسته و در شهر می گردانم .
شیوخ رفتند. برای حته پیکی پیغام می برد.
— شیوخ می گویند تسلیم شو.
— تسلیم نمی شوم .
— پس به عراق برو و آنجا بمان
— در نیزارها و جنگل و‌کوه می روم، اما به عراق نمی روم. اینجا می مانم.
به کوه بازان ( جایی که الان محلِ کرخه است ) رفت. جای خلوتی است اما ژاندارم ها خبرمی شوند. با عده ای چریک ( محلی هایی که مسلح می شوند و به خدمت ژاندارم ها درآمده اند ) حمله کردند. درجه داری کشته می شود. حته بار دیگر از مخمصه می گریزد.
لوزه گفت:
— چاره ای نیست، باید به عراق بروی، همه جا دنبال تو هستند. ممکن است فردا زن و بچه و پدرت را به گروگان بگیرند تا تسلیم شوی .
حته گفت:
— به عراق بروم چه کنم. جوانیِ من، پدر و مادرم، برادرانم، زمین و زندگی و خانه ام اینجاست.
— حالا موضوع فرق کرده .
با اصرار لوزه قانع می شود. مجبور است باید عراق برود. جبریه و ستار را به العماره برد، اما همچنان مخفیانه به دبات می آید .
فکر بلوده و خاطره دیدنش را در آن شب مرور می کند. این افکار تقصیر جمال است .
پیش از آن او هیچ تصویر و تصوری از عشق و دلدادگی نداشت. دلش برای کسی تنگ نمی شد. دلتنگی را برای مرد زشت می دانست و بیان آن را زشت تر. مردانگی با مزرعه و اسب و دامداری و با شجاعت و وفاداری به طایفه عجین بود. دزدی هم اگر چه از فقر و گرسنگی و نیازمندی بود، اما برای حته نشان کفایتِ در مرد بودن و شجاعت تلقی می شد. از زن داشتن، تنها همسری، بچه داری، پختن نان و دوشیدن شیر را می فهمید. دوست داشتنِ دیگران، برایش در وفای به عهد و حمایت ِ از طایفه معنا می یافت. حسی ِغریزی او را به سوی جبریه کشانده بود .
جمال یا درست تر، شعرِ ابونواس، در چند روز اندک زندان با او چه کرده است ؟ در زندان اهواز با جمال آشنا شده بود. جمال دبیر ادبیات است. بدلیل فعالیت سیاسی و خواندن شعرهای سیاسی در دبیرستان شاپور اهواز به زندان افتاده است و در زندان هم برای زندانیان شعر می خواند. شعرهای عاشقانه ابونواس اهوازی به یاد حته می آید و حالا آتشش را برای دیدنِ بلوده تندتر کرده است. سوزش شعرها ابونواس را بر قلبش حس می کند .
باید برود. دیگر نمی شود صبر کند. به دَبات آمد.
در اولین شب و به وقت تنهایی به مادرش گفت :
— از بلوده چه خبر ؟
— خبری نیست. آ هان راستی پسر عمویش خواستگار اوست .
— قبول کردند؟
— حتما قبول می کنند. دختر عمو مالِ پسر عمو است .
حته ساکت ماند .
و در حالیکه نی هایی که مادرش برای دور حصار آغل بره هایی که تازه به دنیا آمده است را با چاقویی تیز می تراشد گفت:
— باید بروم. باز هم می آیم .
عبسه با حس زنانه و مادرانه اش فهمید که سؤال های حته بی خود نیست. حتماً حالا که جبریه عراق است حته زن می خواهد. عبسه حرف را عوض کرد گفت : ما شاء الله صبریه خیلی زیبا و خوشگل شده است؟ می خواهی با مادرش حسنه در میان بگذارم؟ حتما قبول می کنند. نه مادر لازم نیست. دیر شده است باید بروم لوزه منتظر است.
حته (شیر ِ شجاعِ عرب)
در این ایام روابط شاه با عراق دچار تنش شده است. مسائل مرزی بین ایران و عراق خصوصاً مسئله اروند رود از جمله زمینه اختلافات تاریخی ایران و عراق است . ایران از کردها حمایت می کند و دولت بعث متقابلاً در تلاش برای استفاده از عرب های خوزستان برای فشار به ایران است . ایران به ملا مصطفی بارزانی کمک می کند و عراق هم از هر نارصایتی در ایران به نفع خود سعی می کند استفاده کند . حته به عراق فرار کرده و بطور طبیعی و به تلافی حمایت ایران از کردها ، حته مورد حمایت دولت عراق قرار می گیرد .حته از فضای امن ِ حضور در عراق استفاده می کند ، اما نشانی از انجامِ هیچ اقدامی تحت برنامه های عراق در ایران توسط او نیست . حته درکی غریزی از ظلم و ستم ملاکین ِ منطقه اش دارد و غرور و غیرت و شجاعتش او را به وادی درگیری و جنگ و گریز با مأموران دولتی می کشاند.
حته نه داعیه شورش علیه حکومت مرکزی را دارد و نه در خیال تجزیه خوزستان و نه ادعا یا قصدِ جنگِ مسلحانه علیه دولت دارد. وقتی شیوخ پیغام می دهند که تسلیم شود و با دولت نجنگد می گوید : من چکارِ دولت و ژاندارم ها دارم . ژاندارم ها هم بدبختند مثل ما . توی این گرما یکی را از تبریز و یکی را از مشهد آورده اند. آنها مجبورم کردند به عراق بروم .من کاری به آنها ندارم. آنها دنبال من هستند. من آدم عراق نیستم. خرابکار و شورشی هم نیستم. دنبالِ حقم هستم .اول فقط دنبال حق پدرم و خودم و برادرام بودم ، اما حالا دنبال حقِ مردم دبات هم هستم . آزاری هم به‌کسی ندارم . اولِ جوانی آره ، از بی پولی دزدی هم می کردم ، اما بعد از فرار از زندان به دانیال نبی رفتم و توبه کردم . دیگه هم دزدی نکردم .
سید تفاح وقتی حرف های حته رو شنید گفت : الحق حته حرف حق می زند، حرف حته حرف همه ماست . حته شیرِ شجاعِ عرب است.
عشق بلوده
شوش و دبات ، برای حته امن نیست . ژاندارمری از طریق خبرچین های محلی اش ، شبانه روز دنبال حته است . حته دل در گروه بلوده داده است .برخلاف گذشته، که دلتنگی را برای مرد زشت می دانست حالا برای بلوده دلتنگ شده است و از اینکه پیش مادرش عبسه ، از بلوده بگوید شرم نمی کند . بی مقدمه گفت مادر، بلوده چه می کند؟ نمی خواهی او را به خانه ما بیاوری ؟
— یعنی چه ؟
— خب بیاید با ما زندگی کند. در همون گوشه زیر آن نخل خانه ای برایش می سازم .
— منظورت چیه ؟
عبسه همان بار اولی که حته سراغ بلوده را گرفت همه چیز را فهمید . فهمید که چشم و دلش دنبال بلوده رفته است . عبسه گفت:
— اما بلوده پسر عمو دارد . در میان ما ، دختر عمو حقِ پسر عمو است .
— حالا شاید پسر عمو او را نخواهد .
— نه . بلوده زیبا و خوش اخلاق و زرنگ است . مگر می شود کسی او را نخواهد .
— خب مادر برای همین می گویم او را به خانه ما بیار. برو و از او خواستگاری کن . دختر عموی من نیست ، اما هم طایفه ای و فامیل که هستیم .
— باشه. ببینم چه می شود
بلوده داستان های حته را شنیده است . همه شنیده اند . بعضی که او را نمی شناسند حرفهایی می زنند ، اما اهالی دَبّات که او را خوب می شناسند . از شجاعت و غیرت و حق طلبی او و کمک هایش به افراد ضعیف آگاهند .
بلوده هم حته را می خواهد . اگر بیان محبت و عشق برای مرد روستا سخت است ، برای زنِ عرب ، آنهم در روستای دور افتاده ای در دهه سی – چهل سخت تر است.
خود را میان‌گاومیش ها پنهان می کند . گاومیش غریبه ها را برنمی تابند. نزدیک شدن غریبه ها گاه با حمله آنها همراه است . حته دستش را بر کمر گاومیش ها گذاشته و همراه آنها خود را به نزدیکی خانه بلوده می رساند و از دور او را نگاه می کند . مثل بار اولی که بلوده را دیده بود .
به خانه رفت .
— مادر امشب خانه بلوده برو
— امشب ؟ چه شده ؟ چه خبره ؟
— همین امشب یا آره یا نه .
— صبر کن . فردا می روم .
در طایفه و قوم دختر عمو برای پسر عمو است . اما حته ، حامی طایفه است. شیخ نیست ، اما چون شیخ و یا بیشتر از شیخ عزیز و بزرگش می دارند . در دَبّات ، هر خانواده ای آرزوی وصلت و دادن دختری به او را دارد . پدر می گوید : حته تاج سر ماست . موافقم . برادر کوچکم با من . خودم برای پسر برادرم زنی زیبا و اهل خواهم گرفت .به همین سادگی مشکلی به ظاهر لاینحل حل شد.
امان نامه آیت الله سیداسدالله نبوی دزفولی
از هر راهی می خواهند حته را قانع کنند که تسلیم شود .جعلوش گفت : اینها ( منظورش پاسگاه است ) می گویند اگر حته قبول کند از طرف دولت به او امان نامه می دهند. طایفه هم پولِ خون سربازهای کشته شده را بدهد و حته به سر خانه و زمین و زندگی اش برگردد.
حته گفت : باور نکنید ، اما اگر من یک نفر را قبول داشته باشم او سید نبوی دزفول است . سید نبوی اگر امان نامه بدهد قبول می کنم و تسلیم پاسگاه می شوم. ملا عزیز متولی دانیال نبی ع، وساطت می کند پیش سید نبوی می رود و از حته تعریف کرد و گفت:
— سید حته را من می شناسم
— پس این حرفها در مورد حته جیست ؟
— حته جوان و جسور و ماجراجوست . زیر بار حرف زور نمی رود . همین . حالا شاید دزدی هم کرده باشد . گاهی هم مثل عیّارهای قدیم است . جعلوش پدرش را مرتب می بینم. دانیال می آید . خودم با چشمان خودم دیدم. حته با اسب از جلوی پاسگاه ژاندارمری گذشت و به زیارت دانیال آمد. حتی شنیدم .شبی گله ای را ربوده و بسوی عراق می برد. در سپیده دم پارچه سبزی را بر گردن بعضی گوسفندها می بیند و می گوید این گوسفندها حتماً مالِ سیدی است . رهایشان کنید . دوستانش اعتراض کردند و حته می گوید هرچه بخواهید من می دهم . اما مالِ سید را نمی برم .
ملا عزیز هفته بعد سراغ فرزند بزرگ
سید نبوی رفت.
— چه شد سید. آقا چه گفت.
سیدمحمد فرزند نبوی گفت : به آقا موضوع را گفتم . گفت با فرمانده پاسگاه صحبت کن . ببین چه می گویند، من هم رئیس ژاندارمری را به مدرسه علمیه، که نزدیگ هنگِ ژاندارمری است دعوت کردم.
گفتم :
— اگر آیت الله نبوی به حته امان نامه بدهد ، با او کاری ندارید ؟
فرمانده هنگ ژاندارمری گفت :
— اگر امان هم بدهید ما او را دستگیر می کنیم . او یاغی و شورشی است و حکمش معلوم است .
نتیجه را به پدر گفتم: اینها می خواهند حته را بکشند .
آقا گفت : می خواهند خدعه کنند . پس من کاری ندارم . من ضامن نمی شوم . من عمله ژاندارم نمی شوم .
وقتی خبر به حته رسید گفت : حالا که اینطور شد مگر دستخطِ خودِ شاه مملکت را برایم بیاورند تا تسلیم شوم.
ژاندارمری و امان نامه شاه
حته گفت از خودِ شاه دستخط و امان نامه بیاورید .کشاورز پیغام داد . باشه از شاه امان نامه می آوریم .حته می گوید پس امان را بفرستید .کشاورز یکی از شیوخ نزدیک مرز را واسطه ی نقشه خود می کند . اگر بتوانی حته را دعوت کنی و بیاید، قول می دهم سرحدی این قسمت مرز را به تو بدهم .شیخ شبانه حته را کنارِ مرز می بیند . حته اینها می خواهند تو را بکشند . من را هم مجبور کرده اند .امان نامه شاه هم نقشه برای کشتن توست . بیا و اصلاً نیا . برو در همان عراق زندگی کن .
— اینجا خانه من است. یا می میرم یا حقم را می گیرم .
— حته اگر تو کشته شوی، برادرهایت مرا می کشند و اگر سروان کشاورز کشته شود ، دولت مرا می کشد. به خودت، زن و بچه ات و به من رحم کن
چند بار با حته قرار می گذارند، اما نمی آید. بار سوم حته قرار می گذارد که به منزل شیخ برود . کشاورز خوشحال و نقشه خود را موفق می بیند .
مضیف شیخ آماده شده است .مضیف از گِل که سقفش با حصیر پوشیده شده است و در بیرون هم سایه بانی حصیری سایه ای انداخته است. وسط مضیف، ستونی گلی سقف را نگهداشته است . به علت گرمای شدید ، بساط قهوه در بیرون برپا شده است . چریک های مسلحِ همراه با سروان کشاورز، در اطرافِ مضیف کمین کرده اند .
کشاورز پس از اطمینان از طراحی نقشه اش و استقرار نیروهای مسلحِ همراه، با راننده و چهار محافظ آمد . مغرورانه سینه اش را سپر کرده است . اما اضطراب و نگرانی در چهره اش موج می زند . سر و رویش خیس ِ عرق شده است . لباسش خیس و سفیدی عرق بر لباسش دیده می شود. مرتب آبِ دهانش را قورت می دهد . دهانش تلخ شده و بی فاصله از قمقمه نظامی اش آب می نوشد . فشار عصبی ، عضلات صورتش را‌جمع کرده ، اما سعی می کند خود را خنده رو نشان دهد . با خندیدن می خواهد اعصابش را کنترل کند .
حته با اسب اصیل عربی اش آمد . اسبی لاغر با پاهایی بلند و تیزرو و قوی . سیاهی اسب او را در شب پنهان می کند و سفیدی یال هایش چون بال پرنده اند . اسب با حته نفس می زند . هیجان درونی حته ، عصبانیت و تندی اش را می فهمد و شتابش بیشتر می شود . در سرخوشی حته خرامان خرامان قدم برمی دارد . امشب با تیزبینی گردنش را به چپ و راست می چرخاند و آرام ندارد و شیهه می کشد.
قدی متوسط دارد ، تکیده و لاغر اندام ، اما فرز و تیز است . چهره ای استخوانی دارد . جذبه خاصی در چهره اش نیست ، حتی می تون گفت عبوس می نمایاند. چشم ها ی کوچک اش، زیر پلک های افتاده اش ریزتر نشان می دهد . در هرمِ هوای صحرا چشمانش ، گویی خون‌گرفته است . بیشتر عصبانی می نماید. خنده ای شیطنت آمیز و شرورانه دارد و گاهی با شرم همراه است . در نگاه و چهره اش، به رغم بیم و هراسی که ژاندارم ها و خوانین وابسته از او دارند، حجب و حیایی آمیخته است. صدایش به جثه اش نمی آید . آرام هم که سخن می گوید تُن صدایش می پیچد. چهره ای سبزه دارد که آفتاب سیاه و سوخته اش کرده است . موهای مجعد و سیاه و درهمش، بخشی از پیشانی اش را پوشانده است . عضلات دست و سینه اش از زیر دشداشه آبی رنگی که پوشیده است هم قابل دیدن است . گاهی تند تند پلک می زند و به شدت مردمک چشمش به دور و ورش بی اختیار می چرخد. به تندی و عجله و بی سرو صدا راه می رود و یکبار و بی انتظار بالای سر آدم پیدایش می شد.
هوا دم کرده است .
شرجی نفس گیر است . گویی باران باریده است . بوی علف ها فضا را پر کرده است. آتش کنار مضیف در ظلمت شب تصویرهایی کج و معوج از آدم ها بر دیوار گلی انداخته است . بوی دود ِ سوختن نی های خشکیده و از سویی دیگر بوی خوشِ قهوه عربی شیخ، فضا را مضطرب و درهم کرده است .
حته امشب، راحت و بیخیال، آرام قدم برمی داشت . او عجله ای ندارد . نه آنچنان تند قدم برمی دارد که گویی مشتاق گرفتن امان نامه است و نه چندان آرام که گویی ترسی او را گرفته باشد .
رو به همراهانش گفت: شما بیرون بمانید . اگر گفتم بفرمایید، بیایید، و حق تیراندازی ندارید ، اما اگر گفتم آب بیاورید، بیایید و کسی را زنده نگذارید .با اطمینان داخل مضیف شد . چفیه بر سر، با دشداشه ای سفید بر تن و با بوی خوش عطرِ گلاب ِ سرخ، در حالی که کُلتی بر کمر بسته است وارد شد .سروان کشاورز از اضطراب ایستاده و قدم می زند .حته تنها وارد مضیف شد.
— امان را بده
— حته خودش کو؟
شیخ وسط حرف پرید و گفت :
— خب حته خودشه
— این حته است ؟
سروان کشاورز تا به حال حته را ندیده است . تنها اسم و رسمش را شنیده است . فکر می کرد حته با قامتی بلند ، درشت اندام و قوی هیکل است .
با تعجبی همراه با تمسخرو تحقیر و ریشخند گفت :
— خب پس حته تویی ؟ عجب . خب، شیرِ مرد عرب که قرار بود با اسلحه نیاید!
— حالا امان نامه ات کو؟
با لحن تمسخر گونه گفت:
— صبور باش . کمی صبرکن.
هیچ چیز چون تمسخر، مردِ عرب را عصبانی و خشمگین نمی کند ، اما حته با آرامی گفت :
— امان نامه ات کو ؟
— کمی صبر کن . آماده است .
— برویم بیرون صحبت کنیم .
نامه ای در کار نبود. کشاورز کاغذی را از جیب بیرون درآورد و گفت :
— بیرون گرم است . همین جا بنشین تا صحبت کنیم .
شیخ وارد مضیف شد .
حته گفت :
— شیخ شما بیرون باش . بگو برایمان آب بیاورند .
با این جمله بی محابا کلت را بیرون کشید و کشاورز را نقش بر زمین کرد .
یاران حته چند ژاندارم را کشتند .
ژاندارم طهماسبی زخمی و قطع نخاع می شود، اما زنده ماند و راوی ماجرا شد . چریک ها حمله کردند و درگیری شدت یافت . شیخ و پسرِ برادر شیخ هم کشته می شوند و حته باز هم فرار می کند .برای زنده یا مرده حته جایزه تعیین می کنند . حمدان یکی از افراد شرور شوش را تطمیع می کند اگر حته را دستگیر کنی و یا او را بکشی، تو را امان می دهیم و عفو می کنیم . علاوه بر این ، هشت هزار تومان هم جایزه ات خواهد بود . هر کاری می کنند اما حته چون آب به زمین می رود. نهایتاً تطمیع نزدیکان‌ِ حته، کارش را تمام می کند.
تصویر حِتَّه “حاتم الكعبي” شیر شجاع عرب
آخرین غروب حته
حته بلند شد . پایین دشداشه اش را جمع کرد و دور کمرش بست . گشتی زد. اطراف را می پاید . اهل ترس نیست ، احتیاط می کند . فکر پسرانش ستار و شجاع است و زنانش جیریّه و بلوده. مردم می گویند دزد و زمخت و ترسناک است . از او می ترسند . اما حته در این غروب دلگیر ، فکر جعلوش و عبسه و زنان و پسران است . حس همدلی با خانواده ، طایفه و مردمش را دارد . احساسات دیگران را می فهمد و مهمتر آنکه عشق را تجربه کرده است. خسته گوشه ای بر شن ها افتاد. شن ها بالِش او شده اند. آرنجش تا نیمه در شن فرو رفته و چفیه را روی صورتش انداخته است . اشعه خورشید فرو می نشیند و نسیمی خنک از سوی کرخه بر چهره اش می نشیند .
کمی دورتر آهوی ِطلایی رنگ و زیبا از آهوان جدا گشته است . پشت شاخه های درخت تکیده ی گز ایستاده است . خسته است ؟ یا حس غریبی او را کنجکاو کرده است؟ خال های سفید زیبایی تمامی پوستش را پوشانده است . کاملاً دولا شده و سرش را از زیر شاخه های درخت گز کنجکاوانه جلو انداخته و با چشمان خسته اش حته را می نگرد . گاه بلند می شود . مثل آدم هایی که برای دیدن روی پنجه هایشان می ایستند . آهوی بیشه ی آهودشت ، روی پنجه ها ایستاده ، گردنش را کشیده و سرش را از شاخه ها بالاتر می برد . گویی می خواهد همه چیز را ببیند. گوش هایش را مثل دو آنتن گیرنده باز کرده ، با کمترین صدایی ، چرخش تند چشمانش را می توان دید . چشم هایش، نگاه مهربانانه و معصومانه و مظلومانه ای دارد . گویی از چیزی ناراحت است و غم و غصه ای در دل دارد. یَلّول آهسته آمد و کنار حته نشست . گوزن را نشانه گرفت . حته دستش را بر دست یَاّلول گذاشت و اسلحه اش را گرفت و به گوشه ای نهاد .ازرریرز از شدت خستگی در گوشه ای خوابیده است . یلول برگشت . سید عبد آهسته به یلول گفت : یَلّول الان وقتش است . اگر الان نزنیم دیگر نمی شود . اول ازرریرز و بعد حته . حته بیاید دیگر نمی شود . تو پیش حته باش و من پیش ازرریرز . پس از شلیک من تو هم حته را بزن .سید سه تیر به قلبِ ازرزیر شلیک کرد .تمام .حته بر خاست . یلول بالای سرش بود .
چه شده ؟
یَلّول شلیک کرد . سید هم خود را رساند . او هم امان نداد.
تیر ها به شکم و بازویش اصابت کرد با دست چپ ، دست راستش را گرفت. اسلحه از دستش افتاد . یَلُول دو تیر دیگر زد . حته به زمین افتاد .
اضطراب و هول و ولا وجودشان را پر کرده است . ازریرز برادر کوچک حته آرام گوشه ای افتاده است .
حته باور نمی کند . سید و یلول ! بله خودشان هستند . قاجاق چی ها گفته بودند ، رفقایت را خریده اند .
حته هنوز زنده است ، خود را به مردن زده است.
ترس سید و یلّول را فرا گرفته است . می ترسند نزدیک شوند . شاید هم شرم دارند حته را در این حالت ببیند. حته یک بار یلّول را از مرگ رهانیده ، و بارها سید را بر خوان‌ِ خود نشانده است .
— تمام کرد؟
— نمی دانم ، والله از مرده اش هم می ترسم .
— یلّول تا کسی نیامده باید برویم
— کشته اش را از ما خواسته اند . جسدش را می خواهند .
— نه کلتِ حته و ازریرز و ساعت و انگشتر حته کافی است . نشانه ماست. سید عبد ، به طرف حته رفت .حته آرام اسلحه را برداشت . سید و یلّول را نشانه رفت . یلّول در جا کشته شد و سید زخمی و با درد و ناله گریخت
شب دامن گستراند . هوا خنک تر شده است . از کرخه نسیمی می وزد . فوج ِ پشه های مرداب هجوم آورده اند.
حته بی جان و بی رمق افتاده است. هنوز حتی در این لحظه ، بوی گندِ شدیدِ تعفنِ فاضلابِ در هنگام فرار، زیر دماغش هست . ناخود آگاه برای تمیز شدن لباسش دستش را به دشداشه اش زد و آنرا تکاند. به زحمت و کشان کشان خود را زیر درختی رساند. دستانش را بهم گره زد . روی سینه گذاشت و طاقباز خوابیده و رو به آسمان کرده است . روشنی اندک ماه هم او را ترک می کند و تمام دشت را تاریکی گرفت . از درد به خود می پیچد . دندان هایش را بر لبانش فشرد . لبخنی زد . چشمانش را برای همیشه برهم نهاد.
فردای آن روز گروهی بازرگان، مردی را خفته زیر درخت یافتند. او را می‌شناسند، حته است. مخفیانه او را به العماره‌ی عراق بردند. بر اساس وصیت اش، جبریّه او را به نجف برد و به خاکش سپرد.
دکتر محمد کیانوش راد
نظر و خاطرات مخاطبین:
“حته” علیرغم اینکه به عنوان یک یاغی شرور که دزدی می کرد شناخته می شد اما یک ویژه گی مثبت داشت که حرمت نمک و سفره را نگه میداشت و اگر سر سُفره ای رفته بود از آن خانه سرقت نمی کرد. به همین خاطر از خانه پدر بزرگ من که روستایشان در بین شوش و کرخه بود سرقت نمی کرد و احترامشان را داشت. مرحوم مادرم تعریف می کرد در نوجوانی اش هنگامی که برای جمع کردن هیزم با دو سه تا از دختران و زنان روستا به بیشه غرب کرخه(شوش) رفته بودند، متوجه می شود “حته” زیر درختی خوابیده است. مادرم گفت در حالیکه بقیه دختران می ترسیدند، اسلحه کمری حته که در کنارش بود را برداشتم و به روستا آوردم و به برادرم دادم. شب آنروز حته به خانه پدر بزرگم در روستا مراجعه می کند و اسلحه را طلب می کند و دایی ام به او می گوید چرا سراغ خانه ما آمدی؟ حته می گوید: چون تنها کسی که در روستا جرأت اینکار را دارد دختر “ملاعباس” است.
ویراستار: محمدحسین درچین و نقل قول داستان حته از لسان پدرم حاج غلامعلی درچین