چوب زنی یا سنگ زنی(دوچوبه) ، چوب بازی و شمشیرسپر

چوب زنی یا سنگ زنی(دوچوبه) ، چوب بازی و شمشیر سپر

از دیگر رسوم محرم مراسم چوب‌بازی است که نمادی از صحنه جنگ است و به‌ صورت نمایشی همراه با طبل، دهل، صدای شیپور و سُرنا در جلو تکایا و در محله‌های عزاداری صورت می‌گیرد. در این مراسم عده‌ای از مردان به دو گروه تقسیم می‌شوند و با چوب، سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می‌پردازند.

در این آیین سنتی که معمولاً در دهه نخست ماه محرم در برخی مناطق شهر دزفول برگزار می شود تعدادی از عزاداران در حالیکه 2 تکه چوب در دست دارند با گوش دادن به اشعاری حماسی که روایتگر واقعه کربلاست چوب زنی می کنند. برگزاری آئین چوب زنی توسط عزاداران حسینی در دزفول تداعی کننده صحنه جنگ یاران امام حسین(ع) با لشگر یزید در صحرای کربلاست که با شعر خوانی و رجز خوانی به صورت یک سنت دیرینه در دزفول اجرا می شود.

آئین چوب زنی یا چوب بازی از آئین هایی است که از 500 سال پیش قدمت دارد و از 150 سال پیش در محله کلانتریان و برخی محله های قدیمی دزفول در دهه نخست ماه محرم اجرا می شود. در این آئین عزاداری لحظه به میدان آمدن حضرت علی اکبر(ع) در کربلا با خواندن اشعاری حماسی و در بحر طویل به نمایش گذاشته می شود.

صدای به هم زدن تکه های چوب در این آئین تداعی کننده صدای شمشیر و نیزه ها در جنگ حضرت علی اکبر(ع) با دشمن است و حرکات و جهش هایی که توسط شرکت کنندگان انجام می شود نیز تداعی کننده پرش ها و حرکات 2 جنگجو در صحنه نبرد است که با شعرخوانی مداح اهل بیت (ع) همراه است.

اشعاری که در این آیین خوانده می شود نیز بسیار پر محتوا و سنگین می باشند و راوی نیز باید اشعار را با ضرب آهنگی خاص برای چوب زنان بخواند تا این آیین سنتی تاثیر معنوی را بر روی مردم داشته باشد.

چوب بازی سه مرحله دارد اول که شروع می شود با یک چوبه بعد ریتم عوض می شود به دو چوبه و سپس سه چوبه
در یک چوبه می خواندند: آه در این واقعه فاطمه آید …
در دو چوبه این را می خواندند: شاهی به شکار آمده …
و بلاخره در سه چوبه مداح می خواند که:
آخر ای سرور من دیده گشا و بنگر آمده لشکر ز عراق و عرب و چین و زماچین و فرنگ و بم وگرگان و دگر لندن و پاریس و بخارا

آئین سنتی چوب زنی پیش از این در محله های مختلفی از دزفول از جمله چولیان، میان دره، سرمیدان مسجد ملاحاجی و عباسیه نیز اجرا می شد ولی اکنون تنها در محله کلانتریان و چولیان که از محلات قدیمی شهر دزفول می باشند برگزار می شود.

محمدرضا سنگری نویسنده و پژوهشگر عاشورایی در خصوص آیین چوب زنی می گوید: آیین چوب زنی یا سنگ زنی از آیین های عزاداری ویژه دزفول می باشد كه به خاطر ویژگی های خاصی كه دارد می تواند ثبت ملی شود.
وی افزود: تاكنون آیین های چوب زنی برخی استان های كشور به ثبت ملی رسیده كه دزفول نیز می تواند این شیوه عزاداری را به درستی معرفی و ثبت میكند.
این پژوهشگر عاشورایی با بیان اینكه برخی آیین های عزاداری با گذشت سالها بعضاً دچار انحراف شده اند افزود: با كنار گذاشتن موارد غیر مستند و توجه به شاخص های اصلی این آیین كه به تصویر كشیدن حماسه كربلا و بیان رشادت و دلیری یاران امام حسین(ع) در نبرد با كفر یزید در قالب اشعار و رجز می توان آیین سنتی چوب زنی را به درستی معرفی كرد. آیین چوب زنی محرم دزفول با شماره ۲۷۲۲ در لیست آثار ثبت ملی دزفول قرار گرفت.

نوشته جات و نظرات مخاطبین سایت

آقای محسن عندلیب نوشته اند که:

با سلام خدمت ادیب فرهیخته جناب اقای درچین عزیز.

آیین چوب زنی و چوب بازی در محله ی میاندره در ده شب اول ماه محرم هنوز اجرا می شود. اجازه بدهید بنده نوع خواندن مداح را چوب خوانی بنامم.

همانطور که به زیبایی فرمودید اشعار در بحر طویل خوانش می شوند و دارای ریتم و سر ضرب هستند و در سه گام خوانده و چوب ها بهم می خورد. گام اول با (مظلوم حسینم مظلوم حسینم محروم حسینم لب تشنه …)شروع می شود مداح آرام و در گام پایین می خواند و چوب زن نیز چوب های خود را ارام بهم می زند. گام متوسط با چند گام بالاتر. (درسی عملی بود نه کتبی نه شفاهی) سر ضرب تند می شود. و هنگام نبرد علی اکبر(ع) گام مداح بالاتر می رود و ضرب چوب ها و حرکت چوب زن ها  تندتر می شود. گویی چکاچک شمشیرها در میانه میدان به دور بدن جوان رعنای علی اکبر می رقصند.

خدایش بیامرزد و با روح اباعبدالله(ع) ان شالله محشور بفرماید مرحوم آهنین جان این پیرغلام به زیبایی هر چه تمام تر از حفظ تمام بحر طویل را با رعایت گام ها و ریتم ها که البته وارث پدر مرحومشان ملا آهنین جان از ذاکرین قدیمی بودند می خواند و چه دلنشین و اثر گذار اجرا می کردند. بنده از ایشان در دهه ی هشتاد فیلم گرفتم و به یادگار این اجرا را ضبط کردم.

منبع: وب سایت چمدان آبی (محمدحسین دُرچین)