عملیات فتح‌المبین – فروردین 1361
آزادسازی رادار در عملیات فتح المبین
از عملیات‌های موفقیت‌آمیز در دوران دفاع مقدس عملیات فتح‌المبین در منطقه عملیاتی فکه بود که باعث پیروزی رزمندگان اسلام شد.
این عملیات بزرگ در منطقه‌ای به وسعت حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع انجام می‌شود. این عملیات با فرماندهی مشترک ارتش و سپاه با استعداد ۳۵ گردان ارتش و ۱۰۰ گردان از سپاه، جمعاً به تعداد حدود صد هزار نفر نیرو صورت گرفت و در مقابل ارتش عراق از استعداد هفت تیپ زرهی، ۲۰ تیپ پیاده، ۱۰ گردان توپخانه معادل با حدود ۸۰ هزار تا ۱۶۰ هزار نیرو برخوردار بود.
در نهایت عملیات با پیروزی قاطع نیروهای ایران و آزادسازی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از مناطق اشغال شده توسط عراق به پایان رسید. تلفات نیروهای عراق ۲۵ هزار نفر به علاوه ۱۵ هزار اسیر بود.
این عملیات بزرگ که در تاریخ دوم فروردین ماه سال۶۱ ساعت ۳۰ دقیقه بامداد درغرب دزفول با رمز”بسم‌الله القاسم‌الجبارین” یا زهرا(س)، یا زهرا(س)، یا زهرا(س) بدون آتش تهیه آغاز شد.
اهداف این عملیات انهدام دشمن، آزادسازی ارتفاعات و مناطق جنوب کشور بود رزمندگان سپاه، بسیج و ارتش جمهوری اسلامی ایران با شنیدن رمز عملیات، از کمین گاه های خود خارج شده و راه رسیدن به دشمن را در پیش می‌گیرند.
برای این مهم چهار محور فجر، قدس، نصر و فتح در نظر گرفته می‌شود، در همان ابتدای عملیات، دو گردان از سپاه و دو گردان از ارتش بدون درگیری با دشمن، از خطوط مقدم نیروهای عراق گذشته و اقدام به دور زدن توپخانه آن‌ها می‌کنند. رزمندگان اسلام چنان هوشیارانه و با احتیاط کامل از روی سنگرهای دشمن عبور می‌کنند که حتی دشمن متوجه آن‌ها نمی‌شود. بدین ترتیب رزمندگان خود را به نزدیک توپخانه عراق می‌رسانند. دشمن مشکوک می‌شود و در محور شمالی شروع به گلوله باران و شلیک منوّر می‌کند. ۹۰ دقیقه پس از آغاز حمله، فرماندهان توپخانه دشمن خبر می‌دهند که مورد حمله قرار گرفته‌اند و توپخانه آنان در حال سقوط است، ولی از فرماندهی جواب داده می‌شود هیچ علامتی که نشان از عملیات باشد، مشاهده نمی‌شود. بار دیگر مسئول توپخانه با التماس از فرماندهان رده بالا می‌خواهد که نیروی کمکی به محل اعزام دارند، ولی مجدداً مسئولان رده بالا این ادعا را به تمسخر گرفته و آن را ناشی از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی می‌دانند. در خاتمه به توپخانه گفته می‌شود در جلوی شما چند گردان زرهی مستقرند و آن‌ها هیچ گزارشی مبنی بر حمله ایرانی‌ها نداده‌اند، شما چطور ادعا می‌کنید که مورد حمله واقع شده‌اید؟ در ساعت یک و پنجاه دقیقه، اولین خاکریزهای دشمن سقوط می‌کند. هم چنین خمپاره اندازهای دشمن واقع در ارتفاعات کوت کابون محاصره شده و به تصرف در می‌آید.
دو ساعت بعد در ساعت ۲ و ۹ دقیقه بامداد به تمام یگان‌ها در حالی که آتش تهیه وجود ندارد و دشمن نیز هم چنان در بی خبری است، دستور سرعت عمل داده می‌شود. ده دقیقه بعد از دستور قرارگاه فرماندهی ایران، دشمن متوجه حمله سراسری ایران شده و به تمامی نیروهای خود دستور آماده باش می‌دهد. در جبهه شمالی(قدس) با هجوم برق آسای رزمندگان اسلام، مواضع دشمن سقوط می‌کند و تانک‌های آن‌ها از مهلکه می‌گریزند و فرصت مناسبی پیش می‌آید تا تحکیم مواضع موقتی انجام گیرد.
جبهه جنوبی سریع‌تر عمل کرد در جبهه جنوبی (فتح) نیز با حمله سریع نیروها، ارتباط یگان‌های دشمن در منطقه قطع می‌شود و آن‌ها با سردرگمی به هر سو پراکنده می‌شوند تا از آتش رزمندگان اسلام در امان بمانند. در جبهه میانی(فجر) رزمندگان اسلام(سه راه) شلیبیه را محاصره می‌کنند و پس از نبردی سنگین، مواضع دشمن سقوط کرده و فرصت نفوذ به عمق مواضع دشمن فراهم می‌آید. در جبهه شمال شرقی منطقه عملیاتی(نصر) عملیات با موفقیت صورت می‌گیرد و فرماندهان بعثی بدون مقاومت جدّی از مهلکه فرار می‌کنند. بدین ترتیب نیروهای عراقی از هر سو مورد هجوم قرار می‌گیرند و مواضع آن‌ها یکی پس از دیگری سقوط می‌کند. عراقی‌ها برای چندمین بار با توپخانه‌های خود تماس می‌گیرند تقاضای اجرای آتش می‌کنند، اما از آتش توپخانه خبری نمی‌شود. صدای تکبیر رزمندگان اسلام چنان رعب و ترسی در دل عراقی‌ها می‌افکند که گروه گروه تسلیم می‌شوند. آرپی جی زن‌ها و شکارچیان تانک با اقدامات متهوّرانه خود، حماسه‌ای فراموش نشدنی خلق می‌کنند.
دشمن در این عملیات قوای بسیار زیادی داشت و استعداد زیادی برای مقابله با ایران داشت در این قوا حضور گردان‌ها و تیپ زرهی بسیار به چشم می‌خورد.
مسئولیت پدافند از منطقه غرب دزفول به عهده دو لشکر ۱۰ زرهی و یک مکانیزه ارتش عراق بود و به تناسب میزان هوشیاری دشمن و آگاهی از عملیات نیروهای ایران، براستعداد آن‌ها افزوده می‌شد. در مجموع، تمامی یگان‌هایی که قبل از شروع عملیات، در منطقه مستقر بودند؛ و نیز تمام یگان‌هایی که حین عملیات وارد منطقه شدند، عبارت بودند از :
لشکر ۱۰ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۱۷، ۴۲، ۵۱ و ۶۰ زرهی، تیپ ۲۴ مکانیزه، تیپ‌های ۵۵، ۹۹، ۴۲۳ و ۵۰۵ پیاده، لشکر یکم مکانیزه؛ شامل تیپ‌های ۳۴ و ۵۱ زرهی، تیپ‌های یک و ۲۷ مکانیزه، تیپ‌های ۹۳، ۹۶، ۱۰۹ و ۴۲۶ پیاده، لشکر سوم زرهی شامل تیپ‌های ششم و ۱۲ زرهی، تیپ ۸ مکانیزه، لشکر ششم زرهی؛ شامل تیپ ۲۵ مکانیزه، لشکر ۹ زرهی؛ شامل، تیپ ۱۴ مکانیزه و تیپ‌های ۳۵ و ۴۳ زرهی، لشکر ۷ پیاده، شامل: تیپ‌های ۱۹ و ۳۸ پیاده، یگان‌هایی با ماموریت های ویژه تیپ‌های ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۹، ۶۰۳، ۶۰۴، ۶۰۵، تیپ‌های مستقل تیپ مکانیزه گارد ریاست جمهوری، تیپ ۱۰ زرهی، تیپ‌های ۹۱ و ۹۲ پیاده و تیپ ۵ گارد مرزی، کماندو ۹ گروهان، توپخانه، ۴ گردان از لشکر ۱۰، ۴ گردان از لشکر ۱، ۳ گردان از لشکر ۳، گردان ۲۱۷بود که همگی نشان از استعداد بسیار زیاد عراق در این منطقه برای مقابله سخت با لشکر اسلام دارد.
رزمندگان سرافزار و دلیر قرارگاه مرکزی کربلا با فرماندهی مشترک نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران، هدایت کلی عملیات را بر عهده داشت که چهار قرارگاه فرعی زیر تحت امر آن بود قرارگاه قدس هدایت نیروهای ارتش، تیپ ۸۴ پیاده خرم آباد با سوم گردان، تیپ دوم زرهی لشکر ۹۲ زرهی اهواز با ۳ گردان، سپاه، تیپ ۴۱ ثارالله علیه السلام با شش گردان، تیپ ۱۴ امام حسین علیه السلام با ۹ گردان، عناصری از سپاه ایلام بود.
در این عملیات قرارگاه نصر هدایت نیروهای ارتش تیپ‌های یکم، دوم و سوم از لشکر ۲۱ پیاده حمزه با ۱۰ گردان، تیپ ۵۸ ذوالفقار با ۴ گردان، سپاه: تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) با ۹ گردان، تیپ هفت حضرت ولی عصر(عج) با ۹ گردان را برعهده داشت.
در منطقه‌ای دیگر از این عملیات قرارگاه فجر هدایت نیروهای ارتش لشکر ۷۷ پیاده خراسان با ۳ تیپ، سپاه تیپ ۳۳ المهدی (عج) با شش گردان، تیپ ۴۶ فجر با پنج گردان، تیپ ۱۷ علی ابن ابی طالب(ع) با شش گردان امام سجاد(ع) با ۱۱ گردان را برعهده داشت.
در قرارگاه فتح هدایت ارتش تیپ یکم لشکر ۹۲ زرهی، تیپ ۵۵ هوابرد، تیپ ۳۷ زرهی شیراز و سپاه تیپ ۲۵ کربلا، تیپ هشت نجف با هشت گردان حضور داشت.
در مجموع حدود ۱۰۰ گردان از سپاه و ۳۵ گردان از ارتش در عملیات شرکت کردند و هم چنین واحدهایی از توپخانه، هوانیروز و نیروی هوایی ارتش، مهندسی جهاد سازندگی و مهندسی سپاه و ارتش، پشتیبانی عملیات را بر عهده داشتند.
رزمندگان دزفولی در کنار رادار عملیات فتح المبین
مرحله دوم عملیات فتح المبین دو روز بعد
ساعت یک بامداد چهارشنبه چهارم فروردین مرحله دوم عملیات فتح با کلمه رمز «یا زهرا» آغاز شد و نیروهای ایران اسلامی در اولین ساعات شروع عملیات، تلفات سنگینی بر قوای دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه های غرب شوش و دزفول دست یافتند.
در این مرحله از عملیات تنگه رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاک‌سازی شد. تعداد ۴ هزار موشک و ۱۳ دستگاه کاتیوشا به دست رزمندگان اسلام افتاد و ۲۰ قبضه توپ سالم به غنیمت گرفته شد و تیپ ۹۶ ارتش عراق از هم پاشید و فرماندهان تیپ‌های ۹۶ و ۶۰ همراه با چند تن از افسران ارشد آن‌ها به اسارت در آمدند. مجموعه اسرای شمارش شده تا مرحله دوم عملیات از مرز ۶ هزار نفر گذشت.
رزمندگان بسیج مسجد جامع دزفول در کنار رادار عملیات فتح المبین
مرحله سوم عملیات فتح‌المبین سه روز بعد
در سومین مرحله عملیات فتح بزرگ «فتح المبین» مهم‌ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. این مرحله از عملیات که ادامه عملیات فتح محسوب می‌شد، ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه شب شنبه ۷فروردین با نام فتح المبین و با کلمه رمز «یا زهرا» در شمال غربی شوش آغاز شد و رزمندگان ایران اسلامی موفق شدند ضمن انهدام سه تیپ رزمی عراق، حدود ۵ هزار تن دیگر از قوای دشمن را به اسارت در آورند.
در این عملیات سنگین که پیروزی عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شد، مهم‌ترین پایگاه‌های کنترل و دفاع هوایی ایران و حساس‌ترین مواضع حیاتی دشمن در غرب شوش و دزفول از اشغال عراقی‌ها خارج شد و حدود ۷۰ تانک و نفربر به دست قوای اسلام افتاد.
رزمندگان ایران مرکب از دلاور مردان ارتش جمهوری اسلامی، جان برکفان سپاه و بسیج با شکستن نخستین خطوط دفاع دشمن پایگاه های رادار و سایت چهار و پنج واقع در حوالی منطقه ابوصلیبی خات را به محاصره در آوردند.
تعداد هواپیمای سرنگون شده دشمن از آغاز عملیات فتح تا پایان مرحله‌ی سوم عملیات به ۱۴ فروند رسید. در این عملیات تیپ‌های یک پیاده مکانیزه، تیپ پیاده ۹۳ و تیپ ۱۰ نیروهای ویژه‌ی ارتش عراق به کلی متلاشی و اکثر نفرات این سه تیپ کشته، زخمی و یا به اسارت ارتش اسلام درآمدند و علاوه بر نابودی تعداد بسیار زیادی تانک و نفربر، خودرو و مهمات، ده‌ها دستگاه تانک، نفربر و خودرو ارتش متجاوز عراق به همراه مقادیر قابل توجهی مهمات به دست رزمندگان ایران اسلامی افتاد. طی این عملیات هزاران تن از قوای عراق به اسارت درآمدند.
مرحله چهارم عملیات فتح المبین فردای مرحله سوم
در چهارمین مرحله عملیات که سحرگاه روز یکشنبه ۸ فروردین با نام فتح و با کلمه رمز «یا زهرا» آغاز شد رزمندگان غرور آفرین ایران اسلامی موفق شدند با عملیات برق آسا و کوبنده خویش مناطق سندال، چنانه و عین خوش (پادگان ارتفاعات عین خوش)، دشت عباس، امام زاده عباس، ارتفاعات تینه و ابوقریب، واوی، و ارتفاعات بسیار مهم و استراتژیک دوسلک (مرکز فرماندهی و تدارکاتی دشمن) در منطقه برغازه را به تصرف در آورند.
هم چنین بعد از ظهر همان روز، تیپ‌های ۴۲۱ و ۹۶ ارتش عراق پس از عملیات رزمندگان افتخارآفرین ایران اسلامی به طور کامل متلاشی و کلیه نفرات این دو تیپ کشته، مجروح و یا اسیر شدند.
در این مرحله از عملیات مناطق دشت عباس و امامزاده عباس در شمال غربی منطقه شوش و منطقه عین خوش از وجود تجاوزگران عراقی پاک سازی و به کنترل کامل نیروهای ایرانی درآمد و تعداد اسرای شمارش شده‌ی دشمن تا پایان مرحله چهارم عملیات فتح به بیش از ۱۵ هزار تن رسید.
هم چنین در این مرحله صدها تن از قوای دشمن به هلاکت رسیدند، تعداد ۲۰۰ دستگاه خودرو، هشت دستگاه تانک به همراه مقادیر بسیار زیادی سلاح‌های سبک و مهمات به غنیمت سپاهیان سلحشور اسلام در آمد و ضمناً تعداد هواپیماهای سرنگون شده دشمن به ۱۸ فروند رسید.
ارتفاعات تینه که از بزرگ‌ترین حوضچه های نفتی شمال خوزستان می‌باشد از وجود نیروهای دشمن پاک شد و چاه‌های نفت ابوقریب به کنترل کامل رزمندگان اسلام در آمد.
آنچه در این عملیات بسیار حایز اهمیت است آن است که امام خمینی(ره) پس از پیروزی کامل در این عملیات آن را فتح‌الفتوح نامید و این نشان از اوج موفقیت در این عملیات است.
عملیات فتح‌المبین: «پیروزی نزدیکی» که قرآن وعدۀ آن را داد
با پایان عملیات طریق‌القدس، طرح‌ریزی نهایی سومین عملیات بزرگ ایران در دستور کار فرماندهان قرار گرفت. این عملیات در غرب شهر شوش تا مرز فکه و در یکی از مهم‌ترین محورهای تهاجم ارتش عراق برای تصرف خوزستان صورت گرفت. کار شناسایی کلی منطقه این عملیات را واحد اطلاعات سپاه دزفول به سرپرستی شهید مهدی زین‌الدین از ماهها قبل انجام داده بود. ارتش عراق از زمان و مکان این عملیات باخبر بود. بنابراین آنچه که می‌توانست اطلاع ارتش عراق از عملیات و منطقه آن را ناکام بگذارد، طرح مانور و تعیین محورهای عملیاتی به‌گونه‌ای بود که دشمن نتواند آن را پیش‌بینی کند و غافلگیر شود.
عملیات فتح‌المبین سومین عملیات بزرگ در سال دوم جنگ بود. رزمندگان اسلام برای بیرون راندن قوای اشغال‌گر عراق از سرزمین‌های اشغالی خوزستان، در شب دوم فروردین سال ۱۳۶۱ این عملیات را آغاز کردند. نام “فتح‌المبین” را بر اساس تفأل فرمانده وقت سپاه به قرآن و آمدن سوره فتح برای عملیات انتخاب کردند. این نبرد حدود یک هفته طول کشید و با پیروزی قاطع نیروهای ایران پایان یافت.
ایستاده از راست: شهید کلاهمال -نظرزاده و مخلصی
نشسته از چپ: شهید آلویی – برومند نسب و دُرچین
هدف عملیات فتح المبین
از روز آغاز جنگ، منطقه پل نادری و سرزمین‌های غرب رودخانه کرخه و اراضی دشت عباس از مهم‌ترین اولویت‌های ایران برای اجرای عملیات بزرگ بود. با هماهنگی بیشتر سپاه و ارتش و نیز همکاری گسترده این دو سازمان در دو عملیات ثامن‌الائمه و طریق‌القدس، قوای ایران توانستند پیروزی‌های بزرگی را در آزادسازی بخش‌هایی از خاک کشور به دست آورند، ولی هنوز دو منطقه مهم استان خوزستان در تسلط و تصرف دشمن باقی مانده بود؛ یکی غرب رودخانه کرخه تا مرز بین فکه و دهلران که به نام منطقه عملیاتی فتح‌المبین خوانده شد و دیگری سرزمین‌های جنوب غرب اهواز تا خرمشهر که بعدها به منطقه عملیاتی بیت‌المقدس معروف گشت.
وسعت منطقه عملیاتی فتح‌المبین بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر مربع بود. هدف عملیات فتح‌المبین عبارت بود از: آزادسازی مناطق اشغالی در غرب شهرهای دزفول و منطقه غربی کرخه و تصرف ارتفاعات تینه و رسیدن به مرز فکه. با توجه به حضور قوای دشمن در غرب رودخانه کرخه که تهدیدی برای جاده اهواز ـ اندیمشک به عنوان گلوگاه استان خوزستان به حساب می‌آمد، اجرای عملیات در این منطقه و راندن دشمن به سمت مرز برای تدارک مطمئن عملیات بیت‌المقدس ضروری بود.
چگونگی تأمین کمبود یگان
با توجه به وسعت زیاد منطقه عملیاتی فتح‌المبین که بیش از چهار برابر منطقه عملیاتی طریق‌القدس بود، نیاز به یگان‌های جدید و تمرکز کلیۀ واحدهای عملیاتی برای اجرای این عملیات گسترده به‌خوبی احساس می‌شد. بنابراین برای اجرای این عملیات، تمام یگان‌های سپاه و ارتش که امکان آزادسازی آن‌ها از خطوط پدافندی میسر بود و نیز امکان تشکیل آن‌ها وجود داشت، پای کار آورده شدند. یگان‌هایی که تازه عملیات طریق‌القدس را اجرا کرده بودند، بازسازی و به این منطقه اعزام شدند.
سپاه تمام قدرت تهاجمی خود را در این عملیات به کار گرفت. در واقع اکثر توان جنگی ایران برای اجرای این عملیات بسیج شد. حضور داوطلبان بسیجی نیز نسبت به عملیات‌های گذشته به صورت چشمگیری افزایش یافت. همچنین سپاه توانست حدود ۴ ماه پیش از آغاز فتح‌المبین، یک واحد جدید به نام تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) را تشکیل دهد. این تیپ از رزمندگانی تشکیل شد که در منطقه کردستان در برابر حزب دموکرات می‌جنگیدند. به این صورت سازمان جدیدی به توان رزمی سپاه افزوده شد.
ایجاد انگیزه در رزمندگان اسلام
برخی از یگان‌های ایران در عملیات طریق‌القدس و به‌خصوص در تنگه چزابه آسیب دیده بودند و تلفات زیادی داده بودند. لذا نیاز به بازسازی روحی و استراحت داشتند. یکی از یگان‌هایی که قرار بود در عملیات فتح‌المبین شرکت کند، لشکر ۷۷ خراسان بود. فرماندهان این لشکر می‌گفتند ما توان جنگیدن نداریم و باید از خط پدافندی آزاد شویم تا استراحت کنیم وخودمان را بازسازی نماییم. به این منظور تعدادی از رزمندگان، از جمله حدود یک تیپ از لشکر ۷۷ خراسان از منطقه هفت‌تپه با قطار به تهران آمدند تا با امام خمینی دیدار کنند و روحیۀ خود را بازیابند.
البته جز تیپ ۱ لشکر ۷۷ که در چزابه آسیب زیادی دیده بود، دیگر لشکرهای ارتش با روحیه بالا و آمادگی قبلی پای کار آمدند. نیروهای سپاه و بسیجیان داوطلب نیز همواره انگیزه و روحیه‌ای بالا برای نبرد با دشمن و بیرون راندن متجاوز از ایران داشتند. وجود روحانیون و واحدهای تبلیغات در بین رزمندگان و حضور بسیجیان تازه‌نفس هم بر روحیه و انگیزه دیگر رزمندگان می‌افزود.
ادغام نیروهای ارتش و سپاه
ارتش و سپاه هر آنچه را که می‌توانستند، برای این عملیات پای کار آوردند. تا آنجا که می‌شد، از استعداد یگان‌ها در خطوط پدافندی کاستند و به نیروهای آزاد خود برای شرکت در عملیات افزودند. نهایتاً نیروی زمینی با لشکرهای ۲۱ پیاده حمزه، ۷۷ پیاده خراسان و ۹۲ زرهی خوزستان (با دو تیپ) و تیپ‌های ۳۷ زرهی شیراز، ۸۴ پیاده خرم‌آباد، ۵۵ هوابرد و ۵۸ ذوالفقار و مجموعاً ۱۲ تیپ در عملیات شرکت کرد. تیپ سوم لشکر ۹۲ در قرارگاه قدس سازماندهی شده بود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با استعداد ۱۲ تیپ شامل تیپ‌های ۱۴ امام حسین (ع)، ۴۱ ثارالله، ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)، ۷ ولی‌عصر (عج)، ۱۷ قم، ۳۵ امام سجاد، ۲۵ کربلا، ۸ نجف، ۳۳ المهدی، ۴۶ فجر، تیپ ایلام و تیپ ۳۰ زرهی در عملیات شرکت کرد. استعداد هر یک از تیپ‌های ۱۴، ۲۷، ۲۵، ۷ و ۸ سپاه در حدود دو تیپ سازمانی بود. مجموعاً سپاه در طول این عملیات بیش از ۱۰۰ گردان را سازماندهی کرد و در عملیات به کار گرفت.
در عملیات فتح‌المبین نیروهای سپاه و ارتش به صورت ادغامی با هم عمل کردند. روش ادغام، گردان با گردان بود. یعنی تمام ۳۰۰ رزمنده هر گردان سپاه با ۳۰۰ رزمنده گردان ارتش با هم ادغام می‌شدند و یک گردان ادغامی را به وجود می‌آوردند. فرماندهی این گردان ادغامی با فرمانده گردان سپاه بود و فرمانده گردان ارتش، معاون فرمانده گردان ادغامی بود.
تردید در اجرای عملیات فتح المبین
حمله پیش‌دستانۀ دشمن مشکلات زیادی را برای اجرای عملیات پدید آورد. بنا بر این تصمیم‌گیری فرماندهان برای آغاز عملیات، با تردید مواجه شد. برای حل این مشکل، فرمانده کل سپاه با یک فروند هواپیمای جنگی F5 به خلبانی سرهنگ حق‌شناس در ساعت ۳:۳۰ بعد از ظهر ۲۹ اسفند سال ۱۳۶۰ به تهران آمد تا ضمن گزارش وضعیت، از حضرت امام خمینی استمداد بطلبد. این هواپیما توانست ظرف ۲۰ دقیقه فرمانده کل سپاه را از پایگاه چهارم شکاری دزفول به تهران برساند. ایشان بلافاصله عازم جماران شد و به دیدار امام خمینی رفت. ایشان آخرین وضعیت هجوم نیروهای بعثی به مواضع خودی را تشریح کرد و کمبود نیرو و مهمات برای عملیات فتح‌المبین را به اطلاع حضرت امام رساند.
در پایان این دیدار آقای محسن رضایی از حضرت امام خمینی خواست که ایشان استخاره کنند. حضرت امام با اندکی تأمل فرمودند: شما پیروز هستید. اما در مورد استخاره ضروری است که ابتداء همه مشورت‌ها را انجام دهید، آن‌گاه اگر راهی پیدا نکردید، می‌توانید از خداوند طلب خیر کنید.
پس از این دیدار، فرمانده سپاه بلافاصله و تا پیش از غروب آفتاب خود را به پایگاه هوایی دزفول رساند و در جمع فرماندهان در قرارگاه مرکزی کربلا حاضر شد و نتیجه دیدارش با امام را به اطلاع آن‌ها رساند. سپس جلسه مشورتی خود را با فرماندهان آغاز کرد. این نشست تا نزدیک اذان صبح ادامه یافت. نتیجۀ این نشست این شد که عملیات را اجرا کنند. وی پیش از آغاز عملیات، تفألی نیز به قرآن زد تا نگرانی قلبی خود را با طلب خیر از خداوند برطرف کند. هنگام باز کردن قرآن، آیاتی از سوره فتح آمد که وعده پیروزی‌های بزرگ را می‌دهد:
لَقَدْ رَضِیَ اللهُ عَنِ اْلمُؤمِنینَ اِذْ یبایعُونَک تَحتَ الشَّجَرَه فَعَلِمَ ما فی قُلُوبِهِمْ فَأنْزَلَ السَّکینَه عَلَیهِمْ وَ أثابَهُمْ فَتْحاً قَریباً * وَ مَغانِمَ کثیرَه یأخُذُونَها وَ کانَ اللهُ عَزیزاً حَکیماً * وَعَدَکم اللهُ مَغانِمَ کثیره تَأخُذُونَها فَعَجَّلَ لَکمْ هَذِهِ وَ کفَّ اَیدِی النّاسَ عَنْکمْ وَ لِتَکونَ آیه لِلْمُؤمِنینَ وَ یهْدِیکمْ صِراطاً مُسْتَقیماً * وَ اُخْری لَمْ تَقْدِرُوا عَلَیها قَدْ اَحاطَ اللهُ بِها وَ کانَ اللهُ عَلی کلِّ شَیْئٍ قَدیراً * وَ لَو قاتَلَکمُ الَّذینَ کفَروا لَوَلَّوُا اْلَأَدْبارَ ثُمَّ لا یجِدُونَ وَلِیاً وَ لا نَصیراً * سُنَّه اللهِ الَّتی قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّه اللهِ تَبْدیلاً * وَ هُوَ الَّذی کفَّ اَیدِیهُمْ عَنْکمْ وَ اَیدِیکمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَکه مِنْ بَعْدِ أنْ أظْفَرَکمْ عَلَیهِمْ وَ کانَ اللهُ بِما تَعْمَلوُنَ بَصیراً *؛
به‌راستی که خداوند از مؤمنان راضی شد هنگامی که آن‌ها زیر آن درخت با تو بیعت می‌کردند، پس از آنچه که در دلشان بود آگاه گردید، پس آرامش را بر آنان نازل کرد و پیروزی نزدیکی را به آن‌ها پاداش داد. و غنیمت‌های فراوانی که می‌گیرند و خداوند شکست‌ناپذیر حکیم است. خدا به شما غنیمت‌های فراوانی را وعده داده است که آن‌ها را خواهید گرفت، ولی این غنائم را زودتر به شما ارزانی داشت و دست مردم را از شما کوتاه ساخت تا برای مؤمنان نشانه‌ای باشد و شما را به راه راست هدایت کند و غنیمت‌های دیگری نیز هست که به آن‌ها دست نیافته‌اید، تنها خدا بر آن‌ها احاطه دارد و خدا بر هر چیزی توانا است. و اگر کسانی که کافر شدند به جنگ با شما برمی‌خاستند، قطعاً واپس می‌گریختند و یار و یاوری نمی‌یافتند. سنت خداوند است که در گذشته نیز بوده است و هرگز برای سنت خداوند تغییری نخواهی یافت. و اوست که در درون مکه پس از آن‌که شما را بر آن‌ها پیروز کرد، دست آن‌ها را از شما و دست شما را از آن‌ها کوتاه کرد و خداوند به آنچه می‌کنید، بینا است.
در اتاق هدایت عملیات قرارگاه مرکزی کربلا و پیش از اعلام اسم رمز عملیات، رئیس ستاد قرارگاه کربلا این آیات را تلاوت کرد و همه فرماندهان با شنیدن آن از پیروزی رزمندگان اسلام بر ارتش بعثی اطمینان یافتند.
رزمندگان دزفولی و جمع آوری مین ها در عملیات فتح المبین
نتایج عملیات فتح المبین
عملیات فتح‌المبین در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد روز دوم فروردین سال ۱۳۶۱ با رمز “یازهرا (س)” و در تاریکی کامل هوا آغاز شد. در این عملیات که در جبهه‌ای به طول ۸۰ کیلومتر و عرض ۳۰ کیلومتر انجام شد، در حدود ۲۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک کشور آزاد شد. در این نبرد ارتفاعات عین‌خوش، علی‌گره‌زد، تینه، ابوغریب، تنگه رقابیه، دشت عباس و تپه‌های ابوصلیبی‌خات و پایگاه‌های راداری ۴ و ۵ نیروی هوایی ارتش ایران از تصرف دشمن درآمد. همچنین شهرهای شوش، اندیمشک و دزفول و نیز جاده اندیمشک به اهواز از بُرد آتش توپخانه صحرایی و موشک‌های فراگ خارج شد.
در عملیات فتح‌المبین حدود ۱۰ هزار نفر از نظامیان عراقی کشته و مجروح شدند و استعدادی در حدود ۲ لشکر عراقی منهدم شد. در این عملیات در مجموع ۱۱ هواپیما، ۳ بالگرد، ۳۶۱ دستگاه انواع تانک و نفربر و صدها خودروی نظامی عراق منهدم شد. همچنین ۱۵۰ تانک، ۱۷۰ نفربر، ۵۰۰ خودرو، تعداد زیادی سلاح انفرادی و یک رسد کامل موشک سام ۶ به همراه ۳ فروند موشک آن به غنیمت درآمد.
با ضربات سنگین واردآمده در این عملیات بر لشکرهای ۱ مکانیزه و ۱۰ زرهی عراق و با اسارت حدود ۱۵۴۵۰ نفر از نظامیان بعثی، توانایی رزمی ارتش عراق کاهش یافت. همچنین با انهدام بخشی از قوای دشمن و به غنیمت درآمدن حدود ۱۶۵ عراده توپ صحرایی به همراه مهمات فراوان کاتیوشا و گلوله‌های توپ ۱۳۰ میلیمتری، فرصت برای اجرای عملیات بزرگ بعدی به نام بیت‌المقدس فراهم آمد. عملیات فتح‌المبین موجب شد که فرمانده لشکر ۱ مکانیزه عراق به ۱۵ سال زندان محکوم گردد و فرمانده تیپ ۲۷ این لشکر اعدام شود. فرمانده تیپ ۱ پیاده مکانیزه به نام سرهنگ سردار نیز که اهل سلیمانیه عراق بود، به اسارت رزمندگان اسلام درآمد.در این عملیات حدود ۲۰۰۰ نفر از رزمندگان ایرانی نیز به اسارت ارتش عراق درآمدند.
عملیات فتح‌المبین جهش بزرگی در قدرت رزمی ایران را به نمایش گذاشت که امکان تغییر موازنه قوا را پدید آورد. پیروزی این عملیات، روحیۀ اطمینان به پیروزی را در بین برنامه ریزان عملیات و رزمندگان اسلام بالا برد. ویژگی این عملیات، طرح‌ریزی منطقی، قدرت تصمیم‌گیری فرماندهی و جنگ فراگیر مردمی بود که در نتیجه آن، ارتش عراق باور کرد که در جنگ شکست خورده است.
موفقیت عملیات فتح‌المبین موجب شد که فرماندهان جنگ احساس کنند می‌توانند اقدامات بزرگ‌تری را انجام دهند و عملیات بزرگ‌تری را طرح‌ریزی کنند. احساس قدرت در ایشان باعث شد تا از طرح‌ریزی عملیاتی با وسعت دوبرابر عملیات فتح‌المبین نگران نباشند. این در حالی بود که غیر از غنائم نبرد فتح‌المبین، چیزی بر امکانات جنگی آنان افزوده نشده بود، ولی به هر حال خود را نسبت به دشمن در موضع قدرت و قوت و برتری احساس می‌کردند.
افزایش روحیه موجب ایجاد انگیزه‌ای والا برای پایان دادن به اشغال سرزمین‌های ایران شد. در چنین شرایطی، پدافند منطقه عملیاتی فتح‌المبین به قرارگاه فجر واگذار گردید. این قرارگاه متشکل بود از لشکر ۷۷ خراسان، تیپ مستقل ۸۴ پیاده خرم‌آباد و تیپ‌های امام سجاد (ع) و المهدی (ع) و ۱۷ قم. آن‌گاه لشکرها و تیپ‌های دیگر ارتش و سپاه از روز ۱۳ /۱ /۱۳۶۱ عازم منطقه شرق رودخانه کارون و جنوب غربی اهواز و شمال رودخانه کرخه‌کور شدند تا خود را برای عملیات بعدی آماده کنند.
با پایان عملیات فتح‌المبین در واقع رزمندگان اسلام سه عملیات مؤثر و بزرگ را به منظور بیرون راندن ارتش بعثی از سرزمین‌های اشغالی ایران و نیز تجزیه قوای دشمن اجرا کرده بودند. این عملیات‌ها قدرت جمهوری اسلامی را برای به دست گرفتن ابتکار عمل و سازماندهی قوای جدید نظامی از طریق حضور گسترده داوطلبان مردمی در جبهه‌های جنگ نشان داد و موجب تحول عظیمی در جبهه‌های جنگ شد. اجرای موفق این سه عملیات، اراده ایران را برای بیرون کردن قوای متجاوز دشمن از سرزمین‌های خودی نشان داد.
عملیات فتح‌المبین اطمینان به پیروزی را در قوای ایران توسعه داد. در جریان این عملیات، غنائم زیادی به دست آمد که در اجرای عملیات بیت‌المقدس به کار آمد. مهمات به‌جامانده از دشمن در فتح‌المبین، بخش عمده‌ای از نیازهای پشتیبانی آتش یگان‌های سپاه پاسداران را در عملیات فتح خرمشهر تأمین کرد. اجرای این عملیات، نه‌تنها از توان رزمی مدافعان انقلاب اسلامی نکاست، بلکه بر قدرت رزمی آن‌ها افزود، به‌گونه‌ای که هم قوای فکری فرماندهان را تقویت کرد و موجب طرح‌ریزی‌های بسیار دقیق و خلاقیت و نوآوری آنان شد و هم با غنیمت گرفتن برخی تجهیزات دشمن، به گسترش یگان‌های رزمی جدید در صحنه نبرد افزود.
منطقه عملیاتی فتح المبین
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس